‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

-kash+lik: chizmakashlik, pillakashlik, suratkashlik
va sh.k.; 
-kor(-gor, -kar)+lik: sholikorlik, gallakorlik, gunohkorlik, hamkorlik,
tadbirkorlik
va sh.k.;
-paz+lik : somsapazlik, oshpazlik, choypazlik
va sh.k.;
-parvar+lik: millatparvarlik, kambag'alpar\>arlik, insonparvarlik,
vata n pan ’arlik, xalqparvarlik, yetimparvarlik, yurtparvarlik
va sh.k.;
-parast+lik: butparastlik, otashparastlik, mansabparastlik, shaxsiyat-
parastlik, aqidaparastlik, millatparastlik, huquqparastlik
va sh.k.;
-soz+lik: mashinasozlik, avtomobilsozlik, samolyotsozlik, kemasozlik,
67

---

traktorsozlik, shaharsozlik, robotsozlik, motorsozlik, vagonsozlik, qurolso-
zlik, ко 'priksozlik
va sh.k.;
-furush+ lik: odamfuntshlik, bangifurushlik, terifurushlik, og ‘ufurush-
lik, valyutafurushlik
va sh.k.;
-xon+lik: dostonxonlik, gazetaxonlik, navoivxonlik, kitobxonlik
va 
sh.k.;
- x o ‘r+ lik: qonxo ‘rlik, odam xo'rlik (kannibalizm), tekinxo'rlik, po-
raxo ‘rlik, qcisamxo ‘rlik.;
-chi+lik: gegelchilik, neokantchilik, trampchilik
va sh.k.;
-shunos+lik: о ‘Ikashimoslik, tuproqshunoslik, metallshimoslik, tilshunos-
lik, huquqshunoslik, qonunshunoslik, matnshunoslik, odamshunosiik va
sh.k.
Yuqoridagi ashyoviy materiallarga asoslanib, bildirilgan mulohazalar- 
dan kelib chiqqan holda ta ’kidlash joizki, 
ot (sifat) + lik//liq
modeli 
mavhum m a’nosi bilan hozirgi o ‘zbek adabiy tilida, xususan, termin yasa- 
shda jutki sermahsul va faol qolip sifatida e ’tirof etiladi.
Shu bilan bir qatorda, qilingan tahlil 
-lik//-liq
affiksining: a) qurol, 
asbob, m oslamalar nomlari; b) hosil qiluvchi so‘z asosida shakllangan joy, 
yer nomlari; v) pul birliklari nomlarini yasashda nisbatan kammahsulligini 
ko‘rsatdi.
Murakkab tarkibga ega 
-chilik (-chi+lik)
qo‘shimchali model termin 
yasalish jarayonida nisbatan faol. Ushbu qolip quyidagi terminlami hosil 
qiladi:
kasb, hunar, m ashg‘ulot va soha nomlari: 
uzumchilik, qorako Ichilik,
m e ’morchilik, tutchilik, o ‘qituvchili, dehqonhilik
va sh.k.;
um umlashtim vchi nomlar: 
mo ‘Ichilik, mahaliychilik, partizanchilik
va 
sh.k.;
narsa, buyum yoxud hodisa, voqea oti: 
kambag'alchilik, ozchilik, to-
morqachilik, qurg'oqchilik
va sh.k.
-lash
affiksli so‘z yasovchi model
Jarayon, xatti-harakat nomini ifodalovchi terminlar yasaydi: 
akkredit-
lash, kurtaklash, payvandlash, standartlash, liofillash, parmalash, xrom-
lash, frezerlash, alyuminlash, geperinlash, toblash, presslash, mexanizat-
siyalash, ionlash, paypaslash
(tib.palpatsiya
), skanerlash
(tib.skanirovani- 
ye), 
betonlash, dezaktivatsiyalash, kodlash, trallash
va sh.k.
-lashtirish
affiksli so ‘z yasovchi model
-lash
affiksli so‘z yasovchi model singari asosan mscha-baynalmilal 
o ‘zlashmalardan “hosil qiluvchi asosning nomi bilan atalgan ta’minot, as-
68

---

bob-uskuna, jihoz” (Danilenko 1977; 155) umumiy m a’nosini ifodalov­
chi terminlami vujudga chiqaradi: 
avtomatlashtirish, kompvuterlashtirish,
telefonlashtirish, elektrlashtirish, pasportlashtirish, gazlashtirish, robot-
lashtirish, formallashtirish, liberallashtirish, atomlashtirish, kodlashtirish,