Ўзбекист онда з амонавий интенсив о

шохларни эгиш бурчаги. Олма дарахтларида 
шохларни сунъий ётқизиш таъсирида ўсишнинг ка-
майиши ва кўпроқ гулкуртаклар ажралиши фақат 
сунъий ётқизиш қўлланилган ёки шохлар йўналиши 
ўзгартирилган мавсумдагина рўй беради. Кейинги 
йилларда ҳосил солиш ҳам сунъий ётқизишга ўхшаш 
таъсир кучига эга, аммо сунъий ётқизишдаги каби 
ишончли эмас, шунингдек, бу таъсир кучи амалга 
киргунча шохлар бир неча йиллик ривожланиш на-
тижасида тик йўналишда қотиб қолган бўлади. 
Сунъий ётқизиш таъсирида новда ўсишининг 
сустлашуви илдиз ривожланишидаги сустлашувга 
ҳам сабаб бўлади. 
Шохни сунъий ётқизиш чиқадиган ён шохларнинг 
фақат сонигагина таъсир қилиб қолмасдан, шунинг-
дек, уларнинг чиқиш нуқталарини ҳам белгилаб бе-
ради. Ортиқча кўп эгиб юборилганда жуда кучли ва 
тик ўсувчан новдалар чиқади. Аксарият ҳолларда 
бундай ён шохлар қишки уйқу даврида кесиб таш-
ланиши талаб этилади. 
Баъзи боғбонлар шохларни қуйироқдаги бошқа 
шохларга ёки ерга қадалган қозиқларга арқон билан 
боғлаб эгишни афзал кўради. Шохларни 45–60 дара-
жа бурчак остида тарбиялаш юқори ҳосилдорликка 
эришишга сабаб бўлади ва ён шохни лидер билан 
рақобат қилишига тўсқинлик қилади. Бундай бур-
чакда шох учидаги куртак ўз апикал устунлик кучи-
ни сақлаб қолади ва ён шохларнинг ривожланишига 
тўсқинлик қилмайди. 
Новда ёки шох эгилганда учки куртак доим энг 
юқорида туриши керак. Нотўғри эгиш сабабли куч-
ли ўсувчи тик новдаларнинг пайдо бўлиши ёзда 
кесиш ишларини кўпайтиради. Кесилган жойдан ух-
лаётган куртаклардан янги новдалар пайдо бўлади. 
Бу новдалар мевага сарфланиши керак бўладиган 
кальцийни олиб, мевалар сақланишини ёмонлаш-
тиради. 
Қачон эгиш керак? Ҳар қандай олма тарбиялаш 
тизимида асосий кўзланган мақсад — бу дарахтлар 
учун ажратилган жойни тезроқ мевали шохлар би-
Расм-221. Шохларни ётқизишда турли бурчакларнинг ён шохлар сони, жойлашуви ва ўсиш кучига таъсири. 

---

117
Расм-222. Ред Чиф навли олма дарахтининг ён шохларини кўп эгиш натижасида кучли ўсувчи тик новдалар ўсиб чиққан. 
лан қоплашдир. Бу биринчи ва иккинчи йилларда 
ўсишни жадаллаштириш керак дегани. Ажратил-
ган жойни новдалар қоплашидан олдин эгиш тўла 
ҳосилдорликка киришни кечиктиради. Эгиш учун 
энг қулай вақт — бу ўсиш суслашаётган, лекин 
озуқа моддалар яхши ҳаракатланаётган даврдир. 
Қишда эгиш ёз ёки гуллашдан кейинги вақтга нис-
батан қийин бўлади. 
Агар шох катталиги сабабли эгиш қийин бўладиган 
бўлса, тагидан арралаб, сўнг осонлик билан эги-
шингиз мумкин. Эгилаётган новда ёки шохлар «3 
дан 1» қоидага мос келиши керак. Лидер ён шох-
лари тўғри эгилиб тарбияланганда дарахт сокин 
ўсади. Лидер шох ўсишига тўсқинлик бўлмаслиги 
учун бир-бирининг қарама-қарши томонидан ўсган 
шохларни қолдирманг, камида биттасини кесинг. 
Ўсиш тўхтагандан сўнг шохларни ётқизиш ва да-
рахт танасидан қочириш шу йилги вегетатив ўсиш 
жараёнига деярли таъсир кўрсатмайди. Қишки уйқу 
даврида ҳали ўсиш бошланмай туриб шохларни 
ҳаддан зиёд эгиб ётқизиш натижасида кучсиз учки 
шох ва кўп сўрувчи новдалар ривожланиши мум-
кин. 
Шохларни йўналтириш турли навларда турли-
ча таъсирга эга. Гулкуртакли шохчаларга бой Ред 
Делишес навида асосий ярус шохлар тик ўқдан 60 
даражадан кўпроқ бурчакда ётқизилганда кўплаб 
сўрувчи новдалар ривожланиш хусусияти бор. Шох 
чиқариши яхши бўлган Голден Делишес каби нав-
ларда эса бу ҳолат кузатилмайди. 

---

Ўзбекистонда замонавий интенсив олма боғлари
118