Ўзбек миллий мeнтaлитeти ва унинг ўзигa xoc xуcуcиятлaри рeжa

Миллийлик тилнинг барча қатламига хос. У авваламбор тилнинг фонетик қатламида зуҳур этади. Тилшунос Эдуард Сепирга кўра, “Ҳар бир тил муайян миллатнинг жамоавий ифода этиш санъатидир. Шу билан бирга, у фақат ўзигагина хос бўлган – фонетик, ритмик, символик, мифологик омилларнинг мажмуасидир”.
Миллийлик тилнинг семантик қатламида ҳам ёрқин ифодасини топади. Масалан, моҳ (арабча ой) азалдан Шарқ халқлари шеъриятида маҳбуба юзининг қиёси сифатида ишлатилади: моҳи тобон, моҳи чеҳра, моҳи канъон, моҳи дилафруз. Японларда эса севгилисини илонга ўхшатиш расм бўлиб, илондек гўзал ибораси қизлар учун энг яхши мақтов ҳисобланади.
Миллий менталитет тилда акс этади. У тилнинг мазмунига сингиб кетади. Тилда ҳар бир маъно шу тилда сўзлашувчи халқнинг психологик мотивациялаш хусусиятидан келиб чиқади. Масалан, туркий халқларда ўлим коннотацияси ушбу жараёнга бўлган ҳурмат, ҳайрат туйғулари билан мотивацияланади: руҳ осмонга парвоз қилди, боқий дунёга риҳлат қилди, худо жонини олди, маҳалласида ит йўқ жойга кетди (“Отамдан қолган далалар”) кабилар. Славян халқларида эса бу жараёнга бир мунча комик, юмор билан суғорилган тус берилади: отбросить коньки, сыграть в ящик, дать дуба ва ҳоказо.
Тилнинг антропоморфик хусусияти ана шунда. Тил бир вақтнинг ўзида индивиднинг дунёқарашини, тафаккур оламининг ўзига хослигини, эгаллаган билимларини, хатоларини, муболағаларини, фикрлаш доирасини ифодалайди. Бир тил доирасида одамларнинг бир-бирини англаши мантиқий-фикрий тизимининг мавжудлигидан.
Реал дунёнинг объектив воқеа ва ҳодисалари (тун, кун, фасллар, вақт, борлиқ) барча тиллар доирасида бир хил англашилади. Бир тилдаги семантик ҳажм иккинчи тилдагига нисбатан оламни ўзгачароқ тарзда қоплаши мумкин. Масалан, бир сўзи рус тилида асосан миқдор кўрсаткичи бўлиб хизмат қилади (одного поля ягода, один в поле не воин). Ўзбек тилида бу сўз бирмунча кенгроқ коннотацияга эга (миқдор маъносида – бир ёстиққа бош қўймоқ, бир кесак билан икки қарғани урмоқ, экспрессив маънода бир пақир, бир тийин, бир қучоқ, ноаниқ артиклда бир гап бўлар, бир бахя қолди).
Коннотатив маъно турли тилларда турлича бўлади.