Збек и с то н республикаси олий ва урта махсус таълим



Download 8,79 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/83
Sana25.02.2022
Hajmi8,79 Mb.
#288441
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   83
Bog'liq
Qadimgi va O'rta asr G'arbiy Yevropa falsafasi (S.Yo'ldoshev va b.)

1 А. Н. Ч а н ы ш е в . Курс лекций по древней философии. М. 1981, стр.
135.
2 А. С. М а к о в е л ь с к и й . Досократика I, 164 стр.
3 Уша асар: 165-бет.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Логос хеч ким томонидан яратилмаган булса-да, худоларнинг 
узлари оловдан ташкил топган, деган макомда туради Герак­
лит.
ПИ Ф АГОР ВА П И Ф А ГО Р Ч И ЛАР Ф А ЛС АФ А С И
Пифагор Ю нонистоннинг ш аркай к,исмидаги Сомос шахри­
да зодагонлар оиласида милодимиздан 580 йил аввал дунёга 
келган. Пифагор золим подшох Поликрат билан чик^нпа олмай, 
Фалеснинг маслахати билан илм олгани Мисрга жунайди. У ерда 
22 йил Миср кохинларидан таълим-тарбия олади. Милодимиздан 
аввалги 525 йили Миср форслар томонидан забт кдлингач, 
форслар купгина мисрликларни асир олиб, Ш аркда томон жунай­
ди. Уларнинг орасида Пифагор хам бор эди. У Бобилга келиб, 12 
йил давомида у ердаги кохинлардан таълим олди. Апулейнинг 
таъкидлашича, Пифагор хинд донишмандларидан хам таълим 
олган. Пифагор 34 йил мухожирликда, Миср, Бобил ва хатто 
Хиндистонда хам яшаган. Ю нонистоннинг Кратон 
шахрига 
келиб жойлашиб, узининг Пифагорчилар иттифок,ини тузади. У 
асар крлдирганми ёки йукдш номаълум. Тарихий манбаларда 
курсатилишича, Пифагор уз таълимотини огзаки таргиб к,илган.
Пифагорчиларнинг таълимотини ёзма равишда таргиб к а л ­
ган киши Филолей булган. У милодимиздан аввалги V асрда 
ижод этган. У гарчанд диний таълимотларни илгари сурган булса 
хам уз давридаги шоирларнинг диний таълимотларига, турли 
расм-русумларга к,арши чикдан. Пифагор энг аввало Ю нонис- 
тонда катта обруга эга булган. У Гомерга к,арши кураш олиб 
борган. Гомер узининг «Илиада ва Одессея» асарида худолар­
нинг ишлари тугрисида хам фикр юритади.
Пифагор ва пифагорчиларнинг таълимотига кура, олам уз- 
луклидир. Оламнинг асосида мавхум сонлар ва бушлик, ётади. 
Мавхум сонлар пифагорчилар таълимотининг асосини ташкил 
этади. Улар Милет мактабининг моддиюнчилик таълимотларига 
к,арши чициб, оламдаги нарса ва ходисаларнинг асосида мав- 
хум сонлар ётади, дейишади. Бир разам и — сонларнинг асо- 
си — нукгадан иборат. Бир разами геометрик шакллар ва жисм­
ларнинг юзага келишининг асосидир. Уларнинг турли хил гео­
метрик шакллар билан боклик, булган жуфт ва ток, сонлар хакдда- 
ги таълимоти алохида ахамиятга эга эди. Нукд'а бир рак,амни 
ташкил этса, икки рак,ами тугри чизик,ни, уч рак,ами текис- 
ликни, турт рак,ами жисмни ташкил этган. Олам ва ундаги 
нарсалар рак,амдан юзага келган.
Бирок, пифагорчиларнинг рак,амлар тугрисидаги таълимоти 
мавхум рак,амларнинг микдори тугрисидаги дастлабки харакат- 
ларидан иборатдир. Пифагорчилар таълимотича, жисмларнинг 
устки к,атламлари ёппасига чизикдардан ташкил топган булиб
улар нукталар билан чекланган.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Шунинг учун, улар тасаввурларича, ракам барча жисмлар­
нинг сабаби ва оламни харакатга келтирувчи кучдир. Улар ра- 
камларни материя, конкрет жисмлар ва щцисалардан ажратиб, 
уларга мустакил мазмун ато этганлар. Ракдмларни мутлак, куч- 
га, яъни худога алмаштиришган. Идеаллаштирилган мистик 1 
раками пифагорчилар таълимотича, худонинг онасидир, дунё- 
даги х,амма нарса ва ходисаларнинг асосидир, 2 раками табиат- 
да карама-каршиликларнинг асосидир, 3 раками карама-кар- 
шиликларнинг бирлиги, яъни жисмларнинг карама-карши то- 
монларининг бирлигидан иборатдир, 4 раками турт элемент 
(унсур)нинг шаклидир. Шундай килиб, пифагорчиларнинг таъ­
лимотича, дунёнинг асосида материя ва табиат ётмай, балки 
идеаллашган ракамлар ётади. Нарса ва ходисалар ана шу ракам- 
ларнинг махсулидир. Пифагорчилар фалсафасининг мохияти хам 
ана шундадир. Уларнинг таълимотича, оламни билиш, оламни 
боищариб турган ракамларни билишдан иборатдир.
Шуни алохида таъкидлаш лозимки, натурфайласуфларнинг 
диалектик тенденцияларига, Гераклитнинг диалектикасига 
карама-карши пифагорчилар дунёни тушунишда метафизик ма- 
Комда турганлар. Пифагор таълимотича, жараён карама-кар­
шиликларнинг биридан иккинчисига утишидан иборат булмай, 
балки улар бирга мавжуд булишади, тенгликда бир-бирига тобе 
булган карама-каршиликлар куйидагича: чекли ва чексиз, ток 
ва жуфт, бирлик ва куплик, унг ва чап, эркак ва аёл, тур- 
гунлик ва харакат, тугри ва эгри, ёруклик ва зулмат, яхши 
ва ёмон, туртбурчак ва куптомонликлардир. Пифагорчиларда 
стихияли диалектика элементлари мавжуд. Масалан, жуфт ра- 
Камига бир ракам кушилса, ток раками хосил булади. П ифа­
горчиларнинг фалсафаси маълум даражада илмий ахамиятга эга. 
Улар биринчи булиб, Юнонистонда табиатдаги нарса ва ходи­
саларнинг микдор категориясини илгари сурдилар-у, лекин 
микдор билан сифат уртасидаги боюшкдикни инкор этдилар. 
Микдор сифатсиз булмаслигини улар тушунмадилар. Пифагор­
чиларнинг фикрича, Ер оловсимон марказ атрофида айланиб, 
алохида баландликка эга булган монотон товуш чикаради. 
Масалан, О йнинг товуши баланд ва уткир. Сатурннинг тову- 
ши энг паст. Бу товушлар биргаликда хамоханг куйни ярата- 
ди. Буни факат Пифагор эшитиши мумкин эди, гуё у нихо- 
ятда нозик бир холда тинглаш кобилиятига эга булган. П ифа­
гор диний таълимотининг асосида жон ётади. У жоннинг аба- 
дийлиги ва бир танадан иккинчи танага уташини эътироф 
этади. Ж он уз танасини тарк этар экан, инсон хаётийлиги 
чогида кандай хатги-харакат килганига кдраб такдирланади. Пи­
фагорчилар узларининг тартибот таълимотларини жамиятга хам 
тадбик этишган. Уларнинг таъкидлашича, юнон аристократик 
Хокимияти энг яхши тартиботдир. Юнон демократияси яхши 
тартиботнинг бузилишидир.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Шундай к,илиб, Пифагор ва пифагорчилар доимо жамиятда 
юнон аристократик хокимиятини тузиш тарафдори булиб ке- 
лишган. Пифагор ва пифагорчиларнинг таълимоти кейинчалик 
Элей мактаби намояндалари томонидан давом эттирилди ва 
ривожлантирилди.

Download 8,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   83




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish