Ўзбек дипломатияси тарихидан

А М И Р Т Е М У Р ВА Т Е М У Р И Й Л А Р Д А В Р И
Д И П Л О М А Т И Я С И
1. Амир Темур диш ю матияси
А м и р Т ем ур д а в л а т и н и н г та ш қ и с и ё с а т и , у н и н г хориж ий 
м ам л ак атл ар б и л ан о л и б б о р ган д и п л о м а т и к м ун осаб атл ари
т а р и х ч и л и г и м и з д а ҳали ж и д д и й қўл у р и л м а га н со ҳ ал ар д ан
б и р и н и таш к и л этад и . Т ўғри , чет эл лард а бу б о р ад а ан ч а-м у н ч а 
и ш л а р эъ л о н қ и л и н г а н . М а с а л а н , ф о р с т и л и д а 1928 йилда 
Б о м б а й д а ,1 1963 й и л д а Т е \р о н д а 2 
чоп э т и л га н Э рон га о и д
ҳуж ж атлар ва м ак туб лар м аж м уал ари д а Т ем ур д а в р и га тегиш ли 
жуда кўплаб ё зи ш м а л а р
у з
а к с и н и то п га н . А м и р Т ем ур д аври га 
та а л л у |у
1
и д и п л о м а т и к ҳуж ж атлар Т у р к и я д а б о с и л га н қатор 
т а р и х и й а с а р л а р с а ҳ и ф а л а р и д а н ҳам ў р и н о л г а н .3 Ш у н га
қа р а м а с д ан , И б н А рабш оқ, Н и зо м и д д и н Ш о м и й , Ш ар аф и д - 
д и н А ли Я з д и й , Ҳ о ф и з и А б р ў , Ў з б е к и с т о н Р е с п у б л и к а с и
Ф а н л а р А к а д е м и я с и н и н г А бу Р а й ҳ о н Б е р у н и й н о м и д а г и
Ш а р қ ш у н о с л и к ин сти тути қў л ёзм ал ар ф о н д и д а сакд ан аётган
“ М актуботи Т е м у р и я ” м аж м уаси каб и А м и р Т ем ур ф ао л и яти
ҳ ақ и д аги а с о с и й м а н б а л а р д а ўз а к с и н и т о п г а н д и п л о м а т и к
ҳуж ж атлар ҳ а л и -ҳ а н у з ж и д д и й и л м и й и з л а н и ш л а р м ан б аи га 
ай л ан м ай тури б д и . Ў зб еки сто н та р и х ч и л ар и д ан И .И . У м н я к о в - 
н и н г А м и р Т е м у р н и н г О в р у п о д авл атл ар и б и л ан ё зи ш м а л а р и - 
га,4 А.А. Ҳ а с а н о в н и н г Ў рта О си ё ва М иср д и п л о м а т и к а л о қ ал а- 
р и га 5 б а ғи ш л а н га н м ақ о л а л а р и , А. Ў р и н б о ев ва О. Бўриевлар-
/. 
Мирзо Муҳаммадхон Қазвиний. Бист мақолоти Қазвиний. Бомбей.
1928.
2. Абдулҳусайн Навоий. Аснод ва макотиботи тарихи-йи-Эрон. Теҳрон.
1341 ҳ.
3. Масалан, улардан бири - Исмоил Ақа. Темур ва давлати (турк
тилида). Анқара, 1991.
4. Умняков И.И. Международные отношения Средней Азии в начале XV
в. Сношения Темура с Византией и Францией. Труды Узбекского
Университета. Самарканд. 1956, вып. 61. Бу мақола кенгайтирилган тарзда
“Самарқанд тарихи ’’нинг ( “Фан ”, Т., 1971) 1-жилдида ҳам уз аксини топган.
5. Ҳасанов А.А. Из истории дипломатических отношений Средней Азии с
Египтом в конце XIV - начале XV в. “Востоковедение ”. Сб. научных трудов,
№ 589. Т., 1981.
61

---

н и н г А б д у р аззо қ С а м а р қ а н д и й ' ва Ғ и ё с и д д и н Н а қ қ о ш н и н г 2 
д и п л о м а т и к ф а о л и я т л а р и ҳ а қ и д а г и а с а р л а р и , и л м и й -и зо қ л и
тарж им алари, X. И см атуллаевнинг м атбуот саҳиф аларида эълон 
қилган м ақолалари3, Л. К ерен , А. С а и д о в н и н г “А м ир Т ем ур ва 
Ф р а н ц и я ” м авзуидаги р и с о л а с и 4 а н а ш у муҳим м у ам м о н и н г 
б аъзи ж и ҳатл ари н и ёр и ти ш га қар ати л ган д астл аб ки қадам лар 
си ф атида баҳоланиш и м ум кин.
А м и р Т ем у р д а в л а т и н и н г т а ш қ и а л о қ а л а р и н и ў р га н и ш д а
О врупода эълон қи л и н ган қатор асарлар алоҳида аҳам ият касб 
этади. Улар ичида К астилия элчи си Руи Гонсалес де К лавихони нг 
“ Т ем урбек сарой и га саёҳат к у н д ал и ги ” жуда маш ҳур бўлиб, у 
б и р неча бор и сп ан , ин гли з, ф р ан ц у з ва рус тилларида, ш аркда 
эса ф о р с тилида ҳам н аш р этилган. У нга “ Ўрта аср ш а р қ и н и н г 
қом усий саж иядаги а с ар и ” д еган ю ксак баҳо берилган. Ҳ ақиқатан 
ҳам Клавихо эсдаликларида А м ир Т ем ур давлатида рўй берган 
к ў п ч и л и к в о қ еа л а р , м авж уд у р ф -о д а т л а р , и қ т и с о д и й -с и ё с и й
аҳвол га д о й р хи л м а-х и л ҳ о д и сал ар ти л га о л и н г а н к и , бундай 
хабарларни б ош қа м анбаларда учратиш қи й и н . А й н и қса, ун и н г 
А м и р Т ем ур ҳузурига й ў н а л ти р и л га н э л ч и л а р , у л ар н и қабул 
қи ли ш тарти б-қои д алари , и м п ер и я ҳудудида улар учун яратилган 
қ у л а й л и к л а р ҳ ақ и д аги б а т а ф с и л м аъ л у м о т л а р и С о ҳ и б қ и р о н
тузган д авл атн и н г таш қи ал оқалари , у н и н г турли м ам лакатлар 
билан олиб борган д и п л о м ати к м уносабатлари ҳақида қим м атли 
маълумот си ф атида гоят катта эъти борга м оли к д и р5. Худди шу-