Ўзбек дипломатияси тарихидан

( “Р и ё з у д - д а в л а ”, 3 5 0 - а -3 5 0 - б )
“ М уҳаммад ш оҳ м ўътам ид алайҳи ки ш и л ар и д и н тўрт вазири- 
н и н г б и р и М и р зо Р и з о о т л и ғ в а зи р и н м асхуб қ и л и б , н ом а 
ж авоб ин ҳам анга то п ш и р и б , Х оразм ж аннатб азм совбиға ирсол 
этти... Э л чи л ар м азкур йил н и н г (1840) рам азон о й и н и н г охирида 
атабай и аъло туроб б ўслиқиға етди ва М уҳам м адш оҳнинг ном а 
ва туҳаф от ва тансуқотин н азари ан вар пеш гоҳидин ўткардилар. 
Н ом аси м азм уни ул эр д и ки м : “ Ул аф ъ о л и зам и м а ва аъм оли 
ш ан и а, яъ н и сабби саҳобаи к и б о р к и м , э р о н халқи нисбатида 
м асъмўлари бўлм иш дир, зам о н и м ози й да ш оҳ И см ои л сафоҳат 
н и ш о н к и м , Э р о н м а м о л и к и н и н г ҳ о к и м и ҳ у к м р о н в о л и й и
с о ҳ и б ф а р м о н и э р к а н , о н и н г а й ё м и д а м азҳ аб и ҳ а қ ға тағй и р
б ер и л и б он и н гд ек ақвол и қабоҳат и ш ти м о л ва аф ъ ол и ш ан о- 
атм аолн и бунёд ва иж од қ и л м и ш л ар эр к а н . А лҳамдилуллоҳ бу 
а й ё м и с а о д а т н и з о м д а ш а р и а т ва д и н д о р л и қ б и н о с и б а го я т 
м у ш а й й и д ва м у стаҳ кам д и р ва ул к а л о м и м а зза м м а т ан ж ом
қой и л и ға заж р ва тан б и я кўргизилди ва р аво ф и зи й ж ам ъияти 
к о ш о н а с и си ёсат селоби б и л а бузилди. А гар саб ъ ва даш ном
қилатурғон к и ш и л ар н и то п а о л с а қ тиги к и н била мақтул этиб, 
ҳаёт м улкидин маъзур қи л ғум и зд и р” .
( “Р и ёз у д -д а в л а
”, 
3 5 0 -6 )
“ Хива хони бул м актубдин сўнг “ атроф ва ж авонибдаги чопа- 
вул ч и -ол ом он н и Э рон в и л о я т и н и н г то р о ж ва горатидин манъ 
қи л и б , Э рон и я улусининг б ўй и н л ари д и н аси рли к қайди хавфин 
кўтарди ва элчисиға дағи ш аф қ ат н еъм атид ин баҳрам андлиғлар 
еткурди” .
( “Р иёз у д - д а в л а ”, 3 5 0 -6
“ Ҳ а мул йил (1840 й и л ) зу л ҳ и ж ж а о й и н и н г ўн тў қ қ и зи д а
ж ум аъ куни ул ҳазрат даргоҳ о л ам п ан о ҳ м улозим лардин Яқуббой 
Х ан қай и н и о ш н ол и ғ изҳори учун К обилда вазири мухторға ким.
345

---

и н г л и с а к о б и р и д и н э р д и , и р с о л қ и л д и ва ҳам ул о й и н и н г
йигирм а еттисида ш анба куни М уҳамм адш охдин келган М ирза 
Ризо отлиг элчига ул ҳазрат махсус маҳрамлар зум расидин гарт 
м акон, хусусият ни ш он , садоқат тавом О таниёз м аҳрам ин қўшиб 
Э рон сари узатти, то ким саббе саҳобаға ти л оч атурғон а^ти 
раф изани м анъ ва заҳбар қилиб ахди суннат ва ж ам оати тариқа 
саъиға ривож бериб, анда собит қадам бўлса, М уҳаммад ш о \ била 
муҳаббат ва о ш н о л и ғ м уоҳидасин м аҳкам ва м устаҳкам қилиб 
қайтғай” .