Ўзбек дипломатияси тарихидан

О қил элчи х уш к а л о м л а р д и л ға п а й в а н д қ и л ғу с и ,
И к к и ёвни б и р -б и р и га д ў с т у д и л ба н д қ и л ғус и .
1. Хожа Самандар Термизий. Даст ур ул-м улук. Подшоҳларга
қўлланма. Форс-тожик тилидан эркин таржима. Сўзбоши, изоҳлар
муаллифи Жаббор Эсонов. Ташкент. Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва
санъат нашриёти, 1997.
332

---

Хива солномалари сахифаларидан намуналар1
Хива ва Бухоро алоқалари хакида
1226 (1811/1812) й и л и А м и р Ҳ ай д ар ў ғл и н и н г тўйи м у н о са- 
б ати б и л ан Х о разм га М уҳам м ад Р аҳим хон 
ол д и га Ў роқб ой
Ж ў р а О ғ о с и ва А в а з М у ҳ а м м а д Я с о в у л б о ш и э л ч и қ и л и б
ю б ори лад и . Ш у м у н о са б а т б и л ан Х ива ва Б ухоро х о н л и к л ар и
ў р т а с и д а у з о қ д а в о м э т га н с о в у қ а л о қ а л а р г а ч ек қ ў й и л и б , 
ўзар о д и п л о м а т и к б о р д и -к е л д и ти к л ан ад и .
( “Ф и р д а вс у л - и қ б о л ”, 1 6 0 - 6 - 1 6 1 -а )
“ 1261/1845 й и л Б у х о р о д ан к е л га н Қ ў ч қ о р б е к М и рохурга 
Х и в а Р а ҳ м а т у л л а Қ о р а к ў з н и қ ў ш и б Б у х о р о га э л ч и қ и л и б
ю борилган эди. Х ива хон и Бухоро ам и р и га қуйидаги н о м ан и
ю борган: “А м и р Н а с р у л л о н и н г м уддаоси агар м усолаҳа қи л и б
б о р и ш м о қ ва к е л и ш м о қ бўлса, б и зн и н г х о ҳи ш и м и з улдур ва 
агар ғарази савош ва тал о ш бўлса мухориба м ай д он и га ч и қсу н - 
к и м , б и з ҳам ул ам рга муҳайё ва ам одадурм из. Бу и к к и и ш н и н г 
қ а й с и с и н и ихтиёр қ и л са ул иш га бел б оғласунким и к к и с и ҳам 
б и зн и н г м ақсадим издур. Бу сўз била эл ч и л ар н и Бухоро вилоятга 
и рсол қ и л д и ” .
( “З у б д а т у т - т а в о р и х ”, 4 1 4 -6 )
“ 1856 й и л ... ям ут м у ф си д л ар и д ан б и р ж а м о ак и м , б у р у н р о қ 
Бухоро п од ш оқи А м и р Н а с р у л л о н и н г ол д и га м адад ва кўм ак 
т и л а б б о р м и ш э д и л а р ва а м и р н и н г қ ў ш ғ о н э л ч и с и б и л а
м у о в а д а т қ и л и б , д а р ё й и Ж а й ҳ у н к а н о р и г а к е л и б , Ю м р и
м аъ б ар и д и н убур этар ч оғда қ и п ч о қ п у р д и л л ар и д ан ж ал ол ат 
н и ш о н О таж он ю зб о ш и хаб ар т о п и б , б и р ж ам о а м утаҳаввир 
й и ги т б и л а оч а р с л о н ва б а л о й и н о гаҳ о н д ек ҳамул м уф сидларға 
ҳам ла е тк у р и б , б а р ч а а м в о л ва а с б о б и н о л и б , б и р н еч аси н
қаҳру к и н ти ғ б и л а ултурд и л ар ва ўзгаси Бухоро эл ч и с и била 
қ о ч и б , ю з м а ш а қ қ а т ва м и н г к у л ф ат би л а а ф т о н у хи зон ва 
н и м ж о н ў зл ар и н қ о р а қ а л п о қ ар оси га еткурд и л ар ва қо р а қ а л - 
п о қ т а в о й и ф и н и н г д а в л а т х о ҳ ва и х л о с б и й л а р и К е н а г а с
1 Бу силсиладаги қўлёзмалар ҳақидаги маълумотлар библиографияда
кўрсатиб ўтилган.
3 3 3

---

Э р н а з а р б и й б о ш л и ғ и т т и ф о қ б и л а о л а р н и д о ғ и т у т и б , 
З ар л и қ х о н б и л а б и р м ак о н д а б а н д эти б ю б о р и б , о с то н и ол и й
м у л о зи м л ар и ға ҳамул во қ еан и иълом ва ахб ор э т т и л а р ” .