Ўзбек дипломатияси тарихидан

Хожа Самандар Термизий “Дастур ул-мулук”
(XVII аср). Олтинчи фасл. Элчининг сифати хакида
1
-
Ҳикмат
А з и з и м , э л ч и ў т к и р , я л т и р о қ ш а м ш и р г а м о н а н д ти л д ан
ч а қ қ о н л и к ва м оҳирлик б и л ан ф о й д а л а н и ш и л ози м . Аммо унинг 
о ч и қ ю зл и ги , гўзал м уом аласи б и р о н -б и р м уросага келиш ёки 
сулҳ тузи ш п айтида м улойим , ё қ и м л и н утқ и д ан тарал и б турган 
сўз ж авҳарларидан б и л и н и б турсин. Агар у ўз нутқи н и н г аввалида 
д агал , курс, к е с к и н сўзлар б о р л и ги н и сезса, бундай сўзларни 
ю м ш о қ л и к қ а й ч и си б и л ан к еси б та ш л а ш и зарур. Э лчи нутқи- 
н и н г б о ш л ан и ш и д а д ў қ -п ў п и са тарзд аги сў зл ар н и айтган бўлса, 
га п н и н г хоти м аси н и яхш и. ё қ и м л и м у н о саб атл ар н и , м еҳрибон- 
л и к н и ан глатади ган сўзлар б и л ан ту гати ш и керак. Б и н о б ар и н , 
ай тад и л арк и :
Б А Й Т
Ё қим ли с ў з к ў и гу л д а н ҳ а р ҳ а с а д , к и н н и а р и т га й ,
Ш ирин с ў з ҳ а т т о душ м ан чеҳраси н н у р д е к ёр и т га й .
2
-
Ҳикмат
А з и з и м , тў р т т о и ф а о д а м н и э л ч и с и ф а т и д а ю б о р м а с л и к
таж ри б ад а исб отл ан ган . Б и р и н ч и с и - п о д ш о \ц а н ж а ф о кўрган, 
и к к и н ч и с и - м о л -м у л к , ҳурм ат-и ззати п о д ш о ҳ ғазаби ш ам оли 
б и л а н с о в у р и л га н , у ч и н ч и с и - ўз а м а л и д а н ҳ а й д ал га н , тўр- 
т и н ч и с и
п о д ш о ҳ н и н г з а р а р и ҳ и с о б и д а н ў з м а н ф а а т и н и
кўзлаган, я ъ н и д авл ат м ан ф аати д ан ўз м а н ф а а т и н и устун қўйган 
к и ш и л а р н и д авл ат эл ч и си қи л и б ю б о р и ш акд ц ан узокдир. Зеро, 
таж ри б ад ан ш у н ар са м аъ лум ки, зебу зи й н а ти д а н , об рў-эъ ти - 
б о р и д ан ж удо бўлган о д а м н и н г қ а л б и га а л а м -и зт и р о б т и к а- 
н а ги қ а д ал га н бўл ад и . Ш у б о и с б у н д а й к и ш и д у ш м а н н и н г 
куч-қуввати ва ш авкати н и ўз д а в л а т и н и н г куч-қувватига н и с ­
батан устун, о р т и қ д еб ҳисоблаб, ш ун д ай б и р пайтда ф урсат 
т о п и б , қ а л б и д а я ш и р и н и б ё т га н а д о в а т н и ю зага ч и қ а р и б , 
п о д ш о ҳ и га х и ён ат қ и л и ш й ўл и га к и р и б , ун га қ а р ш и ф и тн а
ую ш ти р и ш и м ум кин.
331

---

Б и н о б ар и н , а й та д и л ар к и :