Ўзбек дипломатияси тарихидан

( “Гулш ани д а в л а т ”, 2 3 1 -б -2 3 2 -а )
Хива ва Қўқон хонликлари дипломатик алоқаларига дойр
айрим парчалар
“ 1272 (1855) йил саёдат ва н аж об атн и ш он Қубодхон хўжаким, 
ҳазрат с о ҳ и б қ и р о н и м ам о л и к и с и т о н н и н г ф а р м о н и вож ибул 
и зо н и била саф орат тари қаси д а Х ўҳанд вилояти савбиға равон 
бўлм иш эрди, ан д о қки м , с о б и қан баён топ ти ва м азкур вилоят 
волиси Худоёрхон бир неча муддат онга м и збон л и ғ ю суни била 
таъ зи м ва т а к р и м и ф ар о в о н кўргузуб, ул в и л о я т н и н г содоти 
муҳ^арамидин ў зи н и н г муъаззаз ва м укаррам к и ш и с и Ўрун Хўжа 
М ирасадни эл ч и л и к расми била он га м усоҳиб қи л и б , туҳафоти 
л о й и қ ва тансуқоти м у во ф и қ ва м усодақат н о м ай н топш уруб, 
м улотафат ва н авозиш лари била Х оразм и ж аннатбазм самтиға 
ирсол этги. Ва олар м асоф оти баъида ва м ан ози л и адидани бир 
неча муддат қадами суръат била қать этиб, моҳи мазкур яъний 
ж умадул аввал о й и н и н г ўн с а к к и зи д а, с е ш ан б а куни, остони 
саодатош ён зиёратиға м уш арраф бўлуб Х удоёрхоннинг юборган
338

---

киром анд п еш каш л ар ва арж ум анд туҳф аларин муҳаббатномаси 
била ҳазрат со ҳ и б қ и р о н н и н г назари ким иё н и ш он и пеш гоҳидин 
ўткориб навозиш и подш оҳона ва авотиф и хисравонадин хурсанд 
ва бахрам анд бўлдилар".
( “Гулш ани д а в л а т ”, 103-6)
“ 1273 (1856) йил. Я н а улким: атабаи гардун мартаба мулозим- 
л а р и н и н г ихлос ш иор ва ж онсупор м уқарраблари ж ум ласидин 
давлат ва иқбол ҳамдам Д ўстниёз маҳрамким, эл чи л и к тариқаси 
била бурунроқ Х ўқанд вилоятиға мурсал бўлмиш эрди, о н д о қ - 
ким , собиқан таҳрир топти. Чун мазкур вилоят волийси ш авкат 
ва ҳаш ам атниш он Х удоёрхоннинг кўрнушу олийсиға дохил бўлуб 
қазрати с о ҳ и б қ и р о н н и н г ю боргон савғот ва м уҳаббатном асин 
о н и н г арзига еткурди. Ул бағоят масрур ва мубтаҳиж бўлуб подш о- 
ҳона н авозиш ва п урси ш лар кўргузди ва элчи хон аи ф и р д ав с- 
ниш онага тушуруб таъзим ва такрим и кам оянбағи саъи ва қўш иш
қилди. Ва б и р неча муддатдин сўнг... ў зи н и н г мўътабар м уло- 
зи м лари д и н М уҳамм ад Раҳим эш оғоси н и саф орат расм и била 
онга масҳуб қилиб хисравона туҳфалар била ихлоснома топш уруб 
Х оразм и ж а н н а т б азм ж о н и б и ға р авон а қ и л д и . М азкур элчи 
Д ўстниёз маҳрам раф оқати била... рабиъул аввал о й и н и н г йигирм а 
б еш и д а п а н ж ш а н б а куни остон и д авл ат п о си б о н хокб ўсл и қи
саодатиға истисод топиб , келтургон ихлоснома ва ҳадяларин одоби 
там ом била назари ким иё асар пешгоҳида маъруз этги ва навозиш и 
х и с р а в о н а ғ а м ахсус б ўлуб и ш о р а т и о л и й б и л а э л ч и х о н а й и
ҳум ою нда м ан зи л гази н ва и н ояти подш оҳон ади н ўз м уродига 
иш ратқарин бўлди” .