‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi

M B N ga ко ‘rsatmalar va u n i о ‘tkazish texnikasi.
K o ‘rsatmalar: ventilyatsion-perfuzion nisbatning buzilishi, 
o ‘pkalar ichida shuntlanishning yuqoriligi, o ‘pkalar cho‘zilishi- 
ning pasayishi bilan bog‘liq b o ‘lgan og‘ir arterial gipoksemiya 
(bunda 50% li kislorod-havo aralashm asidan nafas olinganda P a 0 2 
98 kP a dan past (60 mm.sim.ust.). Bunday o ‘zgarishlar odatda 
gialin membranalar kasalligida, o ‘pka shishida, aspiratsion 
sindrom da hamda qorin bo ‘shlig'i va ko ‘krak qafasi a ’zolarining 
og‘ir operatsiyalaridan keyin kuzatiladi. Bundan tashqari MBN 
bem orni IVL dan mustaqil nafasga o ‘tkazilganda va GBO seansi 
payticla kislorodning o‘pkalarga toksik ta’sirini kam aytirish uchun 
m uvaffaqiyatli qo‘llanib kelinm oqda. MBN odatda 50-60% kislo- 
rod-havo aralashmasi 95-100% namlikda ingalyatsiya qilishdan 
boshlanadi. MBN 4-6 sm.suv.ust. bosimi va 50-60% 0 2 havo 
aralashmasi yarim soatdan so‘ng 70-80% ga vaqtincha k o ‘tariladi. 
Agar bosim 7-8 sm.suv.ust.ga va 0 2 80%ga oshirilganda ham, 
P a 0 2 50 mm.sim.ust.dan kam b o ‘lsa va gipovetilyatsiya, atsidoz 
rivojlansa, bemorni respirator orqali sun’iy vcntilyatsiyaga 
o ‘tkazish kerak. MBN yaxshi natija bergandan keyin o ‘pka ichi 
gaz almashinuvi yaxshilanib borishi bilan aralashm ada kislorod 
konsentratsiyasi kamaytirib boriladi va notoksik darajasigacha 
(50% ) tushiriladi. So‘ng asta-sckin 0,098-0,196 (1-2 mm.suv.ust.) 
m iqdorida xaltadagi bosim pasaytiriladi. N azorat uchun P a 0 2 ning 
7,98 kPa (60 mm.sim.ust.) dan yuqori darajada stabillashuvi 
xizm at qiladi. MBN to ‘xtatilgandan keyin bcm or kislorod 
palatkasiga o ‘tkaziladi. A soratlari 2-3% hollarda uchraydi, nafas 
yo ‘llaridagi yuqori bosim pnevm otoraks, pnevm om ediastinum , 
o ‘pka emfizemasiga olib keladi. O g ‘ir gem odinam ik o ‘zgarishlari 
bo‘lgan bemorlarda yurakning qon haydashi pasayishi va 
gipotoniya rivojlanishi mum kin. Qarshi k o ‘rsatm alar: bronxo- 
plevral oqmalar, tarang pnevm otoraks va kuchli rivojlangan 
gipoventilyatsiya (P aC 0 2 
7,98 
kPa 
dan 
yukori), 
yiringli 
traxeobronxitda, pnevmoniyani k o ‘p shakllarida o ‘pka to ‘qimasini 
«nogom en» zararlanishida kam sam ara beradi.

---

G ip c rb a rik oksigcnatsiya (G BO )
S o f kislorodni yuqori bosim ostida qoMlash oksigcnoterapiya 
usullari ichida eng samaradori hisoblanadi. So‘nggi vaqtlarda og‘ir 
gipoksiya bilan bog‘liq har qanday holatlar intensiv terapiya 
usullari orasida GBO alohida o ‘ringa ega bo ‘ldi. Gipoksiyaning 
har xil formalaridagi G BOning samaradorligi gazlam ing suyuq- 
liklarda cruvchanligi fizik qonuniyatga asoslangan. llaqiqatdan 
ham GBO davomida plazm adagi crigan kislorod m iqdori haddan 
ziyod k o ‘payib ketadi.
Qondagi gemoglobin normal atmosfera bosimida kislorodga 
to ‘liq to ‘yingan b o ia d i. 100 ml arterial qonda 20 m l kislorod 
b o ‘lib, undan faqat 0,3 ml plazm ada erigan holatda esa 19,7 ml 
gem oglobin bilan bo g ‘langan holatda bo ‘ladi. B osim ostida sof 
kislorod bilan nafas olish avval gemoglobinning to ‘liq 0 2 ga 
to ‘yinishiga, keyin qondagi erigan kislorod m iqdorining ko‘payi- 
shiga olib keladi. Gcnri qonuniga, ko ‘ra m a’lum suyuqliklarda 
doim iy tem peraturada gazlar cruvchanligi suyuqlik ustidagi shu 
gazning bosim iga to ‘g ‘ri proporsionaldir. Gazlar aralashmasidagi 
har bir gaz o ‘zining parsial bosimiga mos ravishda bir biriga 
bo g ‘liq b o ‘lmagan holda cruvchanlikka ega (G enri-D al’ton qonu- 
ni). Tibbiy amaliyot nuqtai nazaridan al’vcolalarda kislorodning 
parsial bosim ining oshishi o ‘pka kapillyardagi qonda ham uning 
bosimi k o ‘payishiga va plazm ada erigan miqdori ortishiga sabab 
b o ‘ladi. Endi kichik bir arifm ctik hisob qilsak. Agar nafas bilan 
kirayotgan kislorodning bosim i 1 atm bo‘lsa, 100 m l plazmada 
qo ‘shim cha 0,3 ml kislorod eriydi. 3 atm bosimda esa plazmada 
0 2 
6 ml erigan holda b o ‘ladi. Bu miqdor esa taxm inan 0 2
b o ‘yicha arterio-venoz farqini tashkil etadi va tinch sharoitda 
organizm ning kislorod bilan normal ta ’minlanish m iqdoriga teng.
Bu holatda k o ‘pgina to ‘qim alar erigan kislorodning o ‘zi bilan 
kifoyalanadi va gem oglobinning kislorod donatori sifatidagi 
vazifasi ju d a ozayib ketadi.
Shunday 
qilib, 
G B O
qonning 
va 
boshqa 
organizm 
suyuqliklaridagi 
kislordning 
hajmini 
ko ‘paytiradi. 
Gemik,

---

sirkulyator, gistotoksik gipoksiya holatlarida va kislorod tashish 
va s.arflanishini yomonlashtiruvchi boshqa holatlarda ham GBO 
ishem ik to ‘qimalar oksigcnasiyasini ta ’minlaydi. GBOni Gazli 
anacrob infeksiyalarda, septik holatlarda shok va o ‘tkir ekzogen 
intoksikatsiyalarda 
qo‘llanganda 
yuqori 
davo 
natijalariga 
erishiladi.
Bolalardagi reanimatsiyadan keyingi holat, gipoksik bosh 
m iya shishi, jigar va buyrakdagi nuqsonlar, o g ‘ir shikastlanish, 
havoli emboliya, o ‘tkir septik holat, uzoq bitm aydigan yaralar, 
o ‘tk ir ekzogen intoksikatsiya kabi kritik holatlar GBO o ‘tkazishga 
to‘g ‘ridan to‘g‘ri ko‘rsatma hisoblanadi. Undan tashqari chaqa­
loqlar flcgmonasi, abssesslar, yarali-nekrotik enterokolit, tarqoq 
yiringli peritonit, osteomiclit va qizilo'ngachning xim ik kuyishida 
intensiv terapiya GBO bilan birgalikda o'tkazilsa, yaxshi natija 
beradi.
Kislorod bilan yuqori bosimda davolash ayrim hollarda 
kislorod intoksikatsiyasi rivojlanishi xavfini tu g ‘diradi. Yuqori 
bosim da 3 (2 atm) qisqa vaqtli kislorod ekspozitsiyasida kislorod 
intoksikatsiyasining o ‘tkir formasi rivojlanadi. M NS shikastlanishi 
natijasida bolada epilcptik shakldagi talvasa xuruji kuzatiladi. 
K islorodning parsial bosimi pasaytirilsa O
2
, ning toksik ta’siri ham 
y o ‘qoladi. Agar shunday tadbir qilinmasa MNS da qayta 
tiklanm aydigan o ‘zgarishlarga va hatto o ‘lim ga olib kelishi 
m um kin. Klinik amaliyotda bunday asorat deyarli uchramaydi. 
C hunki, kislorodning tcrapcvtik bosimining bilan toksik bosim
farqi katta. Surunkali gipoksiyaga ko‘nikib qolgan bem orlarda 
gohida oddiy tcrapcvtik rejim da ham kislorod intoksikatsiyasi 
belgilari kuzatilishi mumkin.