Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Viruslarning turli adsorbentlarga adsorbtsiyalanishi va elyutsiyasi.
Ma’lum sharoitlarni tanlab olib, virus ba’zi moddalarga sorbtsiya qilinadi (smola, bentionit, gips va boshqalar), keyin esa ularni ajratib olish (elyutsiya) mumkin, bunda adsorbentda qoldiq, eritmada esa tozalangan virus bo’ladi.
Tozalash usullarining boshqalari ham qo’llaniladi, masalan, viruslarni alkogolь ta’sirida cho’ktirish va boshq.
Agar virusni yana tozalash kerak bo’lsa, yoki ularning komponentlarni o’rganish zarur bo’lsa, ularni fraktsiyalarga ajratish usullari qo’llaniladi. Ya’ni o’rganilayotgan virus preparati bir necha fraktsiya (bo’lak) larga bo’linadi va har biri alohida tekshiriladi. Fraktsiyalashda elektroforez, xromatografiya, ion almashinuvchi smolalar ishlatiladi.
Ulьtrafilьtrlash. Uzoq vaqt davomida ulьtrafilьtrlash usuli virus saqlovchi materialni boshqa mikroorganizmlardan va begona qismlardan tozalash usullarining asosiysi bo’lib kelgan. Bu filьtrlar har xil turda (keramikali yoki «shamchali”, asbestli va membranali) bo’lib, maxsus mayda teshiklardan tuzilgan. Biroq, hozirda virus saqlovchi materialni tozalashda bu usul deyarli qo’llanilmaydi, chunki adsorbtsiya natijasida filьtrlarda juda ko’p viruslar qolib ketadi, shuningdek ularning teshiklari filьtrlangan bo’laklar bilan to’lib qoladi va bu usul ancha mehnat talab qiladi.
Ulьtrafilьtratsiya usuli virusologiyada, asosan, yuqori haroratga chidamsiz oziq muhitlar, turli eritmalar, zardob va boshqa suyuqliklarni “sovuk” sterilizatsiyasida qo’llaniladi. Bir narsani esdan chiqarmaslik kerakki, sterilizatsiyaning bu usuli to’liq ishonchli emas, chunki ulьtrafilьtrlar mayda o’lchamli ob’ektlarni ham o’tkazib yuboradi (viruslar, L-shaklli donador elementlar, mikoplazma va boshq.).


Virusologiyada qo’llaniladigan mikroskopik tekshirish usullari


1. Elektron mikroskopiya. Elektron mikroskopning qo’llanilishi viruslar morfologiyasi va ulьtrastrukturasi haqidagi bilimlarimizni yetarli darajada oshirdi, viruslar va hujayraning o’zaro ta’sirini, viruslarning reproduktsiya jarayonidagi morfogenez bosqichlarini o’rganishga imkon berdi. Virusli infektsiyalarni diagnostika qilishda elektronnoskopiya va, ayniqsa, immunoelektronnoskopiyalar qo’llaniladi.