Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Rizosfera bakteriyalari. O’simliklar ildizi ta’siri ostidagi zona rizosfera deyiladi. Rizosfera mikroorganizmlari ildizlar yuzasida va o’simlik ildizlariga bevosiga taqalib turadigan tuprokda ko’plab rivojlanadi. N.A.Krasilьnikov ma’lumotiga ko’ra, makkajo’xori, kungaboqar, soya va boshka ekinlar rizosferasidagi mikroorganizmlar soni kontrolь yerlardagiga qaraganda 5-10 baravar ko’p bo’lar ekan.

6- j a d va l

O’zlashtirilgan va o’zlashtirilmagan yerlardagi bakteriyalar soni
(1g tuprokda million dona hisobida)

Tuproq turi	Gorizontlar	Kokklar	Tayoqchasi-monlar	Yirik Kokklar (azotobakter)	Jami bakteriyalar soni
O’zlashtirilmagan qora tuproq	A1 V1 V2	2050 730 790	410 50 20	260 960 1760	2709 1740 2570
O’zlashtirilgan qora tuproq	A1 V1 V2	5540 390 550	240 60 0	590 2340 1130	6470 2890 1750
O’zlashtirilmagan sho’r tuproq	A1 A2 V2	2620 640 580	280 700 40	290 966 480	3230 1670 1000
O’zlashtirilgan sho’r tuproq	A1 A2 V2	4300 1800 600	400 160 12	600 1400 3200	5820 3400 3872

Rizosferada 3 ta zona farq qilinadi:

1. 
   mikrofloraga nihoyatda boy bo’lgan ildizlar yuzasi;
   
2. 
   ildizlarga taqalib turadigan tuproqning yupqa qatlami;
   
3. 
   ildizlar yuzasidan 0,5-1mm narida bo’lgan haqiqiy rizosfera zonasi. Bu zonada mikroorganizmlar uchun oziq ko’p bo’ladi.
   

Rizosfera zonalarida mikroorganizmlar juda ko’p miqdorda bo’ladi, o’simliklarning rivojlanish fazalariga qarab, ularning soni ham o’zgarib turadi. Odatda, urug’lar unishidan to gullash davrigacha mikroorganizmlar soni ortib boradi, gullash davrida kamayadi. Zamburug’lar, aktinomitsetlar va tsellyulozani parchalovchi bakteriyalar soni esa gullash davrida ortadi. Rizosferada ko’pincha spora hosil qilmaydiganlardan: psevdomonaslar, mikobakteriyalar, radiobakteriyalar va boshqalar uchraydi.
Bakteriyalar o’simliklar uchun fiziologik aktiv moddalar hosil qiladi, qoldiq moddalarni parchalaydi va o’z navbatida yuksak o’simliklarga ta’sir etib turadi. O’simliklar ildizidan chiqqan moddalardan esa rizosfera bakteriyalari foydalanadi. Yuksak o’simliklarning barglari va novdalarida epifit mikroflora bakteriyalari uchraydi. Bular orasida eng ko’p uchraydigan vakil Bact.herbicola dir.
Nemis olimi Ye.Libbert (1966) epifit mikroflora bakteriyalari fiziologik aktiv modda - geteroauksin sintezlash xususiyatiga ega degan fikrni aytadi. Lekin V.I.Kefeli (1969, 1971) karam o’simligi steril muhitda L-triptofandan geteroauksin sinzezlashini ko’rsatadi.
A.A.Tarasenko (1972) epifit mikroflora makkajo’xori maysalarining o’sishiga va moddalar almashinuvi protsessiga ijobiy ta’sir etganligiii kuzatgan. Ajratib olingan 12 tur bakteriyadan atigi 6 turi geteroauksin sintezlash xususiyatiga ega ekanligi ma’lum bo’lgan.