Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Virusli namunadan virusli shira ajratish: TMI bilan kasallantirilgan tomat yoki tamaki bargini (5-10gr) chinni havonchada 0,1 M fasfot buferi (1gr namunaga 1ml bufer miqdorida ) (Rh-7,8) ishtirokida ezib maydalaniladi. Yanada yaxshiroq maydalash uchun gomogenizatordan (1-2 minut) foydalansa ham bo’ladi. Gomogentni 2-3 qavatla dokadan o’tkaziladi, so’ngra 1 minutda 6-8 ming aylanish tezligida 10 minut davomida sentrifuga qilinadi. Cho’kmaga yaxshi ezilmagan o’simlik qoldiqlari, hujayrani yirik birikmalari tushadi, virus esa cho’kmaning ustida bo’ladi.
Virus yuqtirish. Kasal o’simlikdan ajratib olingan shirani 2-3 tomchisini sog’ o’simlik bargiga tomiziladi va igna bilan barg sathi tirnaladi. Ammo bu usullar kam natija beradi. Hozirgi vaqtda esa bu usul sal o’zgartirilgan, barg sathiga ozgina namuna sepiladi. 2-3 tomchi shirani tomiziladi va toza barmoq yoki shisha tayoqcha yoki shpatel yordamida ohistalik bilan surtiladi. Surtishning kuchi bargning holatiga, yoshiga o’simlikni, namuna sifatiga bog’liq bo’ladi, 10-15 minutdan so’ng virus preparati va namunalarni ortiqchalari distillangan suv bilan yuvib tashlanadi. Virus barg tuklari va epidermisidagi mikrojarohatlari orqali kiradi.
Virus yuqtirilgan barglarga virus nomi, sana va xokazolar yozilgan etiketkalar bog’lanadi. So’ngra ularni nam holda solingan katta eksikator yoki shishadan yasalgan 15-20 l hajmli usti zich yopiladigan idishlarda saqlanadi. Buning uchun eksikatorni ustki qismiga 3-4 qator ip tortiladi va ipning ikki uchi eksikatorga devorlariga plastilin yoki yopishqoq lentalar yordamida yopishtiriladi. Virus yuqtirilgan barglar ana shu iplarga bog’lanib, osib qo’yiladi. Virusning yuqish kuchini oshirish uchun virus yuqtirilgan barglar qorong’iroq va nam joyga qo’yiladi.
Virus yuqtirilgan barglarda kasallik alomatlari paydo bo’lishi ishlatiladigan indikator o’simlikning turiga (Nicotiana glutinosa da 48 soat, N. sylvestris da 76-80 soatda nekroz hosil bo’ladi), virusning turiga, haroratga va shu kabi faktorlarga bo’ladi.