Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

17 – LABORATORIYA ISHI.


Mavzu: Azotfiksatsiya jarayoni va erkin yashovchi azotofiksatorlar


Mashg’ulotning maqsadi: Azotobakterning boyitilgan kulturasini suyuq, azotsiz eshbi muhitiga ekib uni mikroskopda ko’riladi.
Kerakli jihozlar: Mikroskop, tuproq, probirka, paxta, bir nechta kichik kolbalar, elektr plitka, oq bo’r, termostat.
Umumiy ma’lumot: Atmosferadagi gazsimon azot zahirasi bitmas-tuganmasdir. Lekin bu katta zahiradan mineral azot birikmalari kerak bo’lgan o’simliklar va azotni organik birikmalari shaklida o’zlashtiruvchi hayvonlar foydalana oladi.
Bu xususiyatga faqat prokariotlar ega. Ularning ko’pchilik vakillari havodagi azotni bog’langan holatga o’tkazadi. Molekular azotni mikroorganizmlar tomonidan o’zlashtirish jarayoni azotfiksatsiya va bu jarayonni olib boruvchi mikroorganizmlar azotfiksatorlar deyiladi. Hamma e’tirof kilgan azotfiksatorlarga azotobakter, tuganak bakteriyalar va anaerob klostridiylar kiradi. Boshka guruh mikroorganizmlar ichida Bacillus, Azotobacter, Azospirillum va hokazo avlodlarga kiruvchi azotfiksatorlar topilgan.
Azotfiksirlovchi mikroorganizmlar tuproqda erkin holda yoki yuqori o’simliklar bilan simbioz holatda yashaydi. SHuning uchun erkin yashovchi va simbioz holatda yashovchi azotfiksatorlar farqlanadi.
Erkin yashovchi azotfiksatorlar.
Erkin yashovchi azotfiksatorlar orasida Azotobacter va Clostridium avlodlarining turlari qiziqarlidir. Azotobakter oson o’zlashtiriladigan organik moddalarni tutuvchi, neytral yoki kuchsiz ishqoriy reatsiyali tuproqlarda keng tarqalgan. Azotobakteriyaning hamma turlari — geterotroflar va aeroblar. Ular orasida eng yaxshi o’rganilganlari Az. Chroococcum va Az. vinelandii ning turlaridir.
Tuproqda va ifloslangan suv havzalarida anaerob azotfiksator Clostridium avlodi uchraydi. Bu guruhning tipik vakili S. pasteurianum turidir. Yosh kultura hujayralari peritrix joylashgan xivchinlarga ega bo’lgan va donador kraxmalsimon moddaning katta zahirasiga ega bo’lgan tayoqchasimon shaklga egadir. Hujayralar klostridial tipda spora hosil kiladi.