Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Ishning borishi: Bu ishni bajarish uchun 200 ml xajmli kolbaning ¾ qismigacha 3%li pepton eritmasi to’ldirilib, unga 0,5 g chamasi tuproq aralashtiriladi. Tuproq tarkibidagi aerob va anaerob bakteriyalar ta’sirida bu aralashmada ammonifikatsiya jarayoni boshlanadi.
Kolba og’ziga qo’yilgan paxta tiqinning bir joyiga suvda namlangan qizil lakmus qog’oz, ikkinchi joyiga kontsentrlangan oksalat kislota (H₂C₂O₄) va uchunchi joyiga qo’rg’oshin atsetat [P(CH₃COO)₂] tuzi eritmasi shimdiirlgan qog’oz parchalari osib qo’yiladi. Bakteriyalarga qulay sharoit yaratish uchun kolba 30⁰C issiq termostatda qo’yiladi. Oradan bir necha kun o’tgach, osib qo’yilgan qog’ozlarning rangi o’zgargan-o’zgarmaganligini tekshiriladi. Jumladan, qizil lakmus qog’oz jarayon vaqtida ajralib chiqqan ammiak ta’sirida ko’k rangga kiradi. Qo’rg’oshin atsetat tuzining eritmasi shimdirilgan qog’oz H₂S ishtirokida qora rangga, oksalat kislota shimlirilgan qog’oz indol ta’sirida pushti rangga kiradi.
Ammonifikatsiya protsessini tekshirish uchun o’tkaziladigan tajriba: a-qizil lakmus qog’ozi; b- oksalat kislota va v-qo’rg’oshin atsetat tuzi eritmalari shimdirilgan lakmus qog’ozlar.
Bu reaktsiyalarning hammasi ammonifikatorlik ta’sirida peptonning parchalanishi natijasida hosil bo’lgan mahsulot borligini isbotlaydi.
A. Aerob sharoitda hayot kechirib, oqsil chirishini faollashtiruvchi organizmlarni ko’rish uchun: dastlab toza va quruq buyum oynasining o’rtasida bir tomchi suv tomiziladi. So’ngra sterillab sovitilgan ilmoqda kolba ichidagi tuproq yuzasidan namuna olib, buyum oynasidagi suv tomchisida yaxshilab aralashtiriladi. Bu aralashmadan bir tomchi olib, boshqa buyum oynasida mazok tayyorlangach, ochiq havoda quritiladi. Birinchi buyum oynasida qolgan aralashma ustiga qoplag’ich oyna yopib, bakteriyalarining harakatlanishi yoki harakatlanmasligi kuzatiladi.
Quritishga qo’yilgan preparatdagi mazok fiksatsiyalanib, fuksin bilan bo’yalganidan keyin, mikroskopning 90x li ob’ektivi orqali qaraladi va mavjud organizmlarining shakli, spora hosil qilishi aniqlanadi.
Mikroskopda oval shaklli spora hosil qiladigan harakatchan mayda tayoqchalar – Bacillus mycoides borligi ko’rinadi. Bu batsilla peritrix xivchinlangan bo’lib, oqsilni ammiakkacha parchalaydi. Qattiq, oziq muhiti yuzasida zamburug’ iplariga o’xshash koloniyalar hosil qiladi.
A). Oqsilning chirishida pichan batsillasi (Basillus subtilis) ham faol ishtirok etadi.
B). Oqsilning anaerob sharoitda parchalanishida ishtirok etadigan (Basillus putrificans) ning bor-yo’qligini aniqlash uchun kolbadagi muhit o’rtasidan uning tubigacha chuqur qilinib, ilmoqda tuproq olinadi va buyum oynasiga tomizilgan suvda suyultiriladi. So’ngra bu suyuqlikdan yuqorida ko’rsatilganidek, ezilgan tomchi va fiksatsiyalangan preparat tayyorlanadi va mikroskopning kichik hamda katta ob’ektivlari orqali qaraladi. Bunda spora hosil qiluvchi baraban tayoqchasi shaklidagi batsillalar ko’rinadi.
Proteus vulgaris nomli bakteriya esa ingichka tayoqchalar shaklida ko’rinadi. Bu bakteriya spora hosil qilmaydi. Oqsilning parchalanishi natijasida indol va H₂S hosil bo’ladi. Agar muhitga uglerod qo’shilsa, karbonat angidrid va vodorod gazlari ham ajraladi. Proteus vulgaris fakul’tativ anaerob bakteriya bo’lib, aerob va anaerob sharoitda yashaydi. Daftarga mikroskopda kuzatilganlarning rasmini chizib, tegishli ma’lumotlar yozib olinadi.

Nazorat uchun savollar:

1. Ammonifikatsiya jarayonida qanday mikroorganizimlar ishtirok etadi?
2. Ammonifikatsiya jarayonida qanday ahamiyatga ega ?
3. Oqsil chirish jarayonida ishtirok etadigan bakteriyalarni qanday aniqlash mumkin?