Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

OITS ning oldini olish choralari.
Hozirgi davrda shuni tan olish kerakki, OITS ni davolash usullari juda kam samarali deb hisoblasa bo’ladi. SHuning uchun bu yuqumli kasallikni oldini olish choralari bilan bartaraf etish mumkin:

• 
  Har xil maxsus oldini olish vositalari (zardob va vaksinalar) ishlab chiqarish;
  
• 
  Virus tashib yuruvchilarni aniqlash maqsadida ommaviy ravishda tekshiruv o’tkazish;
  
• 
  Qon zardobida OITSga qarshi antitelo bo’lgan kishilardan qon va uning vositalariga virus o’tib qolmasligi uchun oldini olish choralarini ko’rish.
  

Qo’shimcha ma’lumot.
O’zbekiston Respublikasida OITS kasalligi va uning tarqalishiga qarshi qator tadbir va choralar ko’rilmoqda. Respublikada OITS laboratoriyalari bo’lib, qon quyish stantsiyalari, maslahat, aniqlash markazlari, teri-tanosil dispanserlari, shahar va tuman markaziy kasalxonalari, ilmiy-tadqiqot institutlari ochilgan. Yana kishilar ismi sharifini yashirgan holda tekshirish uchun 100 ga yaqin maxsus xonalar ^mavjud.
7- MAVZU: VIRUSLARNING TARQALISHI

Reja

1. 
   Viruslarni kasallik qo’zg’ashiga ko’ra klassifikatsiyasi.
   
2. 
   Gripp kasalligini qo’zg’ovchi viruslarni xarakterli xususiyati.
   
3. 
   O’simliklarda virusli kasalliklarni kelib chiqishi haqidagi ma’lumotlar.
   

Virusli kasalliklarni aniqlashdagi dastlabki tushunchalar. Viruslarni kasallik qo’zg’ashiga ko’ra klassifikatsiyasi. Gripp kasalligini qo’zg’ovchi viruslarni xarakterli xususiyati. Qizamiq kasalligi virusi va uni xususiyatlari. Sariq (gepatit) kasalligi haqida ma’lumotlar. Quturish kasalligini qo’zg’ovchi viruslar. O’simliklarda virusli kasalliklarni kelib chiqishi haqidagi ma’lumotlar.
Virusli kasalliklar tabiatda keng tarqalgan bo’lib, yer sharining istalgan joyida ma’lum, ular ekinlarga katta zarar yetkazadi.
Virus o’n millionlab virus zarrachalaridan (yirik molekulalardan) iborat va qat’iy tartib bilan joylashgan kristallar hosil qilishi mumkin. Noaktav (tinim holatidagi) virus bir necha yil davomida hayot belgilarini namoyon qilmasligi mumkin. Tamaki mozaykasi virusi uning quruq barglarida 50 yilgacha va undan ham uzoq noaktiv holatda saqlanishi mumkin. U tirik hujayraga tushishi bilan aktivlashib ketadi.
Virusning o’z energiya manbai bo’lmasligi va u oziqni mustaqil, qayta ishlab o’zlashtira olmasligi uchun o’zining tirikligini ta’minlay olmaydi. Uning tarkibidagi nuklein kislota o’simlik hujayrasiga tushib, uni «o’zi uchun ishlashga» majbur etadi. Bunda normal hujayradagi ximiyaviy protsesslar tormozlanadi, virus ko’payishi uchun zarur bo’lgan ximiyaviy protsesslar kuchayadi. Bu vaqtda u tirik mavjudotlarning ikkita asosiy xususiyatini namoyon qiladi: u o’ziga o’xshash individlar hosil qiladi va bu protsess davomida turg’un irsiy o’zgarishlarga, ya’ni mutatsiyaga qobiliyatli bo’ladi.
Yangi virus zarrachalari hosil bo’lishida virus komponentlari hujayrada alohida-alohida sintezlanadi va shundan keyingina yetuk virus zarrasiga to’planadi.
Odam kasalliklarining anchasini, o’simlik va hayvonlarning yuzlab kasalliklarini viruslar qo’zg’atadi. Viruslar nihoyatda ko’p suyuqlikka aralashtirilganda ham aktivligini yo’qotmaydi, masalan, tamakining oddiy mozaikasi virusi 109 marta suyultirilganda ham o’simliklarni zararlash xususiyatini yo’qotmagan. Ayrim infektsiya davrida hujayralarda viruslar soni juda ko’payib ketadi. Tamaki mozaikasi bilan zararlangan tamaki bargida barg vaznining 10% ni (quruq modda hisobida) virus tashkil etadi, 1 l o’simlik shirasida esa taxminan 2 g virus bo’ladi.