ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

batıw dárejesi 

---

70
dep ataladı. Kemeniń jol qoyılatuǵın eń kóp batıw dárejesi keme 
korpusında qızıl sızıq penen belgilenedi. Ol 
vater sızıq
(gollandsha 
«vater» – suw) dep ataladı. Keme vater sızıǵına shekem batqanda qısıp 
shıǵarılǵan suwdıń awırlıǵı kemeniń 
suw sıyımlıǵı 
dep ataladı.
1. Kemeler qaysı suwda kóp júk kótere aladı, dárya suwında ma 
yaki teńiz suwında ma? Ne ushın?
2. Denelerdiń júziw shártlerin aytıp beriń.
3. Qanday suwda adam batpaydı?
4. Hawa sharları kóteriletuǵın biyiklik shegaralanǵan ba?
5. Máyek taza suwda batadı, biraq duzlı suwda júzip júredi. 
Sebebin túsindiriń hám tájiriybede tekserip kóriń.
6
*
. Teńiz suwına tolıq batqan halda turǵan adam murnı shıǵıp 
tur ǵan halda turadı. Adamnıń tıǵızlıǵı nege teń?
•
Arximed haqqında ápsana. Sirakuza patshasi Giyeron ózine 
altınnan taj jasattıradı. Usta jasaǵan tajdıń sap altınnan 
jasalǵanlıǵın tekseriwdi Arximedke buyıradı. Patsha tajdı 
sındırmay onda aralaspa bar-joqlıǵın tekseriwdi uqtıradı. Bunıń ushın 
taj tıǵızlıǵın sap altın tıǵızlıǵı menen salıstırıw jeterli edi. Massası 
tárezide ólshenedi. Biraq, taj kólemin qalay anıqlaw múmkin? Oylay-
oylay sharshaǵan Arximed monshaǵa baradı hám suwlı háwizshege 
túsip, suw tasıp ketkenin kóredi hám «Evrika!» yaǵnıy «Taptım» dep, 
sol halında laboratoriyasına juwırıp ketken. Tapqan usulı 16-temadaǵı 
19-súwrette keltirilgen.
28-TEMA
JUMÍS HÁM ENERGIYA HAQQÍNDA TÚSINIK
Azanda turıp siz mektepke ketesiz. Ata-anańız «jumıs» qa baradı. 
Mektepten qaytıp kelip, ata-anańızǵa úy-ruwzıger «jumıs»larında 
kómeklesesiz. Solay etip, «jumıs» degende neni túsinemiz ózi? 
Kúndelikli turmısta «jumıs islew» degende biz «miynet etiwdi» názerde 
tutamız. Al, fizikada «jumıs» túsinigi «miynet» penen hámme waqıt
sáykes kele bermeydi.