ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

Q
anday da bir dene kúsh tásirinde belgili bir 
aralıqqa kóshirilse, mexanikalıq jumıs orınlandı delinedi 
(43-súwret).
 
Mexanikalıq jumıstı 
A
háribi menen belgileymiz. Bul jaǵdayda jumıstı 
esaplaw formulası

---

71
Jum
ıs
= kúsh 
×
jol.
 
A
 
=
 
F
 · 
s
boladı.
A 
 – jumıs, 
F 
 – kúsh, 
s
– jol.
Jumıs birligi [
A
 
] 
=
 1N
 · 
1 m 
=
 1 Djoul. Qısqasha 1 Dj dep jazıla dı. 
Bul birlik inglis alımı 
Dj. Djoul 
(1818 – 1889-j.) húrmetine qoyılǵan.
Eger denege tásir etetuǵın kúsh baǵıtı kóshiw menen óz ara tik 
bolsa, bunday kúsh jumıs atqarmaydı. Mısalı, mashinanıń ústine 
júklengen júk óz awırlıǵı menen onı basadı. Al, mashina bul waqıtta 
júkti belgili bir aralıqqa alıp baradı. Júktiń awırlıq kúshi kóshiwge tik 
baǵıtlanǵanlıǵı sebepli jumıs atqarmaydı. Bunda mashina dvigateliniń 
tartıw kúshi kóshiw menen sáykes kelip jumıs atqaradı (44-súwret).
43-súwret. 
44-súwret.
Mexanikalıq jumıs formulası boyınsha denege kúsh tásir etse de, kóshiw 
bolmasa jumıs orınlanbaydı. Kitapqa tolı papkańızdı qolıńızda kóterip, 
ádewir waqıt joldasıńızdı kútip turıp qalǵan bolsańız da mexani kalıq jumıs 
orınlamaǵan bolasız. Sebebi, 
s 
= 0 bolǵanlıqtan 
A
= 
F
· 
0 = 0 kelip shıǵadı.
Joqarıda aytqanımızday «miynet»ti mexanikalıq jumıstan parıqlaw 
tiyis. Oqıtıwshınıń sabaq ótiwi, shıpakerdiń nawqastı emlewi, mektep 
direktorınıń jumıslarǵa basshılıq etiwi miynet etiwge kiredi. Hámme 
deneler de jumıs atqara ala ma?