ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

1
Nyuton
(N) qabıl etilgen. Bul birlik 
ataqlı inglis alımı 
Isaak Nyuton
húrmetine qoyılǵan.
Awırlıq k’ushi
Súykeliw kúshi
F
F
Serpimlilik kúshi
Tartısıw kúshi
Jer
Ay
V
F
F
υ
Quyash
Elektr hám magnit 
kúshleri
23-súwret.
Kúshti ólshew. 
Kúshti ólshew ushın 
dinamometr
 
(grekshe 
dinamis
– kúsh, 
metreo
– ólsheymen) dep atalatuǵın ásbaptan 
paydalanıladı.

---

54
24-súwret.
m 
= 102 g
Ásbap taxtashaǵa ornatılǵan prujina 
ushına bekkemlengen kórsetkish sım hám 
sol jerge jalǵanǵan shkala boyınsha jıljıy 
alatuǵın 
sterjennen 
ibarat. 
Sterjenniń 
ushında ilmegi bolıp,‚ oǵan júk ildiriledi. 
Ilmekke júk ildirilse, prujina sozıladı. Júk 
massası 
m
= 102 g bolsa, prujina ushındaǵı 
kórsetkish sım 1 sanında toqtaydı (24-súw-
ret). Bunda prujina sozılıwında payda 
bolǵan serpimlilik kúshi júktıń awırlıq 
kúshine 
teń 
boladı. 
Dinamometrdiń 
strelkası 1 N kúshti kórsetedi. Oǵan jáne 1 
N awırlıqtaǵı júkti ildirsek, dinamometr prujinası sozılıp, kórsetkish 
sımnıń ushı tómenge túsedi. Ol jerge 2 sanı qoyılǵan bolıp, tásir etip 
atırǵan kúshtiń 2 N ǵa teń ekenin bildiredi. Júklerdi usınday etip 
kóbeytip barıp, dinamometr menen olardıń awırlıǵın ólshew múmkin. 
Ulıwma alǵanda, dene massası 
m
belgili bolsa, oǵan tásir etetuǵın 
awırlıq kúshin 
F
aw
ı
r.k
ú
sh.
(ef) penen belgilep, 
F
awır.ku’sh