ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

s
t
.
u
or 
=
150
3
50
km
saat
km
saat
=
.
Tabıw kerek:
u
or
= ?
Juwabı:
50 
km
saat
.
2. Jańa qazılǵan kanaldan suw bir qálipte aqpaqta. Suwdıń aǵıw 
tezligi 1,5
m
s
. Suwǵa taslanǵan kishkene shóp 20 sekundta qansha 
aralıqqa ıǵıp baradı?

---

51
B e r i l g e n:
F o r m u l a s ı:
S h e s h i l i w i:
u
= 1,5 
m
s
t
= 20 s
u
=
s
t
, bunnan
s = 
u
∙ 
t.
s
= 1,5
m
s
∙20 s = 30 m.
Tabıw kerek:
s
= ?
Juwabı: 
30 m.
1. Teń ólshewli qozǵalıs degende neni túsinesiz?
2. Deneniń qozǵalıs waqtı hám tezligi belgili bolsa, teń ólshewli 
qozǵalısta basıp ótilgen jol qalay anıqlanadı?
3. Qanday qozǵalısqa teń ólshewsiz qozǵalıs deymiz?
4. Deneniń ortasha tezligi qalay anıqlanadı?
3­shınıǵıw
1. Qanday jaǵdayda qozǵalıwshı zattı materiallıq noqat dep qaraw 
múmkin? a) avtomobil Samarqandtan Tashkentke barmaqta; b) poezd 
kópirden ótpekte; c) Jer óz kósheri átirapında aylanbaqta.
2. Velosiped dóńgelegi ballonındaǵı hawa kirgiziw basınıń qozǵalıw 
traektoryasın sızıń. Bul qalay qozǵalısqa keledi?
3. Ortasha tezligi 80
km
saat
bolǵan poezd 30 minutta qansha joldı 
basıp ótedi? (
Juwabı
: 40 km).
4. 1
km
saat
úlken be yamasa 1
m
s
pa? Juwabıńızdı tiykarlań.
5. Nurata qalasınan Qoshrabatqa avtobus 90 minutta jetip bardı. 
Eger qalalar arasındaǵı aralıq shama menen 90 km bolsa, avtomobildiń 
ortasha tezligin anıqlań. (
Juwabı
: 60 km/saat)
6. 54
km
saat
neshe 
m
s
qa teń?
7. Tezligi 1,5
sm
s
bolǵan jawın qurtı 30 sm aralıqtı qansha waqıtta 
basıp ótedi? (
Juwabı:
20 s.)
8. Hawa rayı maǵlıwmatlarında sekundına 10 m tezlik penen samal 
esedi delindi. Samaldıń tezligi 
km
saat
larda ańlatılsa neshege teń boladı?
9. Avtomobil 225 km aralıqtı 2,5 saatta basıp ótti. Ortasha tezlik 
neshege teń? (
Juwab
ı: 90 km/saat.)
10. Pal hárreler 2 saat dawamında pal jıynaw ushın 30 km aralıqtı 
ushıp ótti. Onıń ortasha tezligi neshege teń? (
Juwab
ı
: 
4,17 m/s).
11
*
. Atlı 46 km/saat tezlik penen bir awıldan ekinshisine 2 saatta 
jetip bardı. Bul aralıqtı ortasha tezligi 0,5 km/saat bolǵan tasbaqa 
qansha waqıtta ótiwi múmkin? (
Juwab
ı
: 
184 saat).

---

52