ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

32-TEMA
LABORATORIYA JUMÍSÍ. RICHAGTÍŃ
TEŃSALMAQLÍQTA BOLÍW SHÁRTIN ÚYRENIW
58-súwret.
Kerekli ásbaplar: 
1) Laboratoriya rı-
chag-sızǵıshı; 2) Júkler toplamı; 3) Shta-
tiv.
Jumıstıń 
orınlanıwı: 
Shtativke 
laboratoriya rıchag-sızǵıshı 58-súwrette 
kórsetilgenindey 
ildiriledi. 
Rıchagtıń 
shep tárepine aylanıw kósherinen 10 
sm uzaqlıqta eki birdey júk ildiriledi. 
Rıchagtıń oń tárepine aylanıw kósherinen 
30 sm uzaqlıqta shep táreptegidey bir júk 
ildiriledi. Bunda rıchagtıń teńsalmaqlıqta 
qalıwı baqlanadı. Usıǵan uqsas shep 
hám oń táreplerge birinshi tájiriybede 
kórsetilgenindey olarǵa eseli júkler ildirilgende rıchagtıń teńsalmaqlıqta 
qalıwı kórsetiledi. Tájiriybeler boyınsha rıchagtıń teńsalmaqlıqta bolıw 
shárti keltirip shıǵarıladı:

---

90
l
l
F
F
2
1
1
2
=
Tájiriybede shep táreptiń iyni kishi etip alınsa, nátiyje qalay 
ózgeredi?
33-TEMA
ÁPIWAYÍ MEXANIZMLER: BLOK, QÍYA
TEGISLIK, VINT, SÍNA HÁM SHÍǴÍRÍQTÍŃ QOLLANÍLÍWÍ
Insan miynet etiw barısında kóbirek kúshine emes, al aqılına 
súyenedi. Awır júkti kóteriwde, ornınan jılıstırıwda ápiwayı 
mexanizmlerden paydalanıwdı insanlar áyyemnen ózlestirip alǵan. 
Qurılıslarda shıǵırıq, qıya tegislik, bloklardan paydalanǵan.
Blok.
Blok qırı oyıqshadan ibarat dóńgelek bolıp, onnan jip, tros 
yaki shınjır ótkeriledi. Jiptiń bir ushına júk ildirilip, ekinshi ushınan 
tartıladı. Júkti kóteriw dawamında blok qozǵalmay ornında qalatuǵın 
bolsa, ol 
qozǵalmas blok 
delinedi (59-súwrette 
1
). Júk penen birge 
háreketlenetuǵın blok