Zarralar fizikasi

 
p 5 3 )
(3.5.2) va (3.5.3) energetik shartlardan yemirilish energiyasi 1,02 MeV
(Inn katta bo‘lganda p + va 
ek
hodisalar bir vaqtda ro‘y berishligi ko‘rinib
turibdi. yemirilish energiyasi 1,02 MeV dan kichik boiganda faqat elektron
qamrash bo‘ladi. Agar 1,02 MeV dan qanchalik yuqori bo‘lsa, p +-
ycmirilish jarayoni elektron-qamrash jarayoni bilan shunchalik kuchli 
raqobat qiladi. Bu jarayonlarning ehtimolligi 
со
ning nisbati yadroning 
/.aryadiga ham bog‘liq. 
a>Ja>
i* nisbat berilgan yemirilish energiyasida
/
ning ortishi bilan ortib boradi. Yengil va o‘rta yadrolarda p +-yemirilish
ehtim olligi katta, chunki qobiq elektronlarining yadroga tushish 
ehtimolligi kichik, yadro zaiyadi o‘sishi bilan qobiq yaqinlashadi, biroq 
qobiq elektronlarning yadroga tushish ehtimolligi otrib boraveradi.
85

---

Elektron qamrash ehtimolligi 
со
-yadro hajmining atom elektronlar 
qobiqlari hajmi nisbatiga teng:
V ' o у
10-13 sm;
vio
bu yerda 
R
- yadro radiusi 
R
rQ
- atom qobiq radiusi 
rQ
= 10~°— U”lv sm.
Bundan ko'rinib turibdiki, og‘ir yadrolarda 
R
ocshib boraveradi, elektron 
qobiq radiusi 
r0
kichiklashaveradi, bu esa elektron qamrash ehtimolligi ni 
keskin oshiradi.
3.6-§. Beta-turg‘unlik sharti va yemirilish turlari
Beta-yemirilishda yadro zaryadi o'zgaradi, massa soni o‘zgarmaydi, ya’ni 
izobar yadrolar ichida eng katta bogManish energiyasiga ega bo4lgan yadro 
6-yemiriIishga nisbatan turgcun? qolganlari esa radioaktiv bo^ladi.
Ma’lumki, bogclanish energiyasi massasi bilan quyidagicha bog‘langan
M = Z m p + ( A - Z ) m n - A E bog,l .
(3.6.1)
A 
energiya uchun Veyszekker formulasi orqali ifodasini keltirib 
qo‘ysak:
7 2
M
H 
Zmp +(A~Z)mn -a A + /3Am + y ~ +
A
(A -2 Z)2 
Q .
(3.6.2)
+£V--------
1— SA 
.
A
(3.6.2) 
ifodadan ko‘rinib turibdiki, yadro massasi 
M
yadro zaryadi Z2 
bog‘lanishda bo‘lib, grafigi parabola chizig‘ini beradi (3.6-rasm). Izobar
yadrolar A = const ichida p-turg‘unlik sharti bog‘lanish energiyasining 
maksimum, massasining eng minimum qiymatiga mos keladi. Shuning 
uchun (3.6.2) ifodani A = const deb o‘zgaruvchi Z ga nisbatan M ning 
maksimum qiymatini olish lozim, buning uchun (3.6.2) dan Z bo‘yicha 
hosilasini olib, ekstrum qiymatini topamiz.