Zarralar fizikasi

gnchn) burehakka 
sochilgan. Olingan natijalarga asoslanib, Rezerford atom ichida 
jiulii kichik hajmga 
to‘plangan va katta massagategishli kuchli musbat elektr 
mnydon (yadro) 
mavjud bo‘lgandagina a-zarralar .shunday katta burehakka 
MH'hilishi mumkin, 
degan xulosaga keladi va 1911-yilda o‘zining sayyoraviy
3

---

modelini yaratdi. Bu modelga ko‘ra, elektronlar yadro atrofida joylashadi. 
Elektronlar soni esa shundayki, ulaming yig‘indi manfiy zaiyadi yadroning 
musbat zaryadini neytrallab turadi. Atomning bunday sayyoraviy modeliga ko‘ra, 
uning deyarli butun massasi kattaligi (o‘lchami) taxminan 10
~12
sm ga teng 
bo‘lgan atomning markazi - yadrosida to‘plangan.
Rezerford sochilgan a -zarralar sonini aniqlashda atom yadrosi zaryadi 
Ze
ni va a -zarraning zaryadi 
Z ae
ni nuqtaviy deb, ular orasidagi o‘zaro 
ta’sirlashuvni Kulon qonuni
F
ZaeZe
ga bo‘ysunadi deb hisobladi, bunda r-zaryadlar orasidagi masofa. Energiya 
va harakat miqdori momentining saqlanish qonuniga ko‘ra sochilish uchurt 
quyidagi formulani yaratdi
N t
dN (9) = n0
0
16?**
2 
Ze2
1
a
4
—
m 3 —
2 a
dQ.
sin
\
(1)
Bu yerda: 
d N -
sochilish nuqtasidan r-masofadagi 
d
q -fazoviy burehakka 
to‘g ‘ri kelgan va ® burehak ostida sochilgan a-zarralar soni;
0 -a -z a rra n in g sochilishdan oldingi va keyingi yo‘nalishi o‘rtasidagi 
burehak; 
N0~
sochuvchi yaproqehaga tushayotgan dastadagi a-zarralar 
soni; 
t -
sochuvchi yaproqeha qalinligi; 
ng-
sochuvchi moddaning 1 sm3 
dagi yadrolari soni; 
ma,
0 a - mos ravishda zarraning massasi va boshlang‘ich 
tezligi.
(1) formuladan:
dN . 4 <9