Zarralar fizikasi

jarayon 
lari energiyaning saqlanishi bilan ro‘y beradi.
Atom 
massalarining 
nniq qiymati mass-spektrometriktexnikayordamida 
tajribadaaniqlanadi. Mnss-spektroraetrlarningharxilturlari mavjud. Odatda 
musbat zaryad 
langan 
ionlarning zaiyadi ularningmassasigaboigannisbati 
elm,
magnit 
va 
elektr maydonlarning umumiy ta’siri natijasida ionlar 
dastasining 
og'ish 
kutlaligi orqali aniqlanadi.
H ozirgi zamon m ass-spektrom etrlari vodoroddan to rtib hamma 
elementlarning massalarini millionning0,02 ulushi qadar aniqlikdao‘lchash 
imkonini beradi.
Atomyadrolari massasini boshqa usullarda ham yuqori aniqlikda o‘lchash 
mumkin. Masalan, yadroviy reaksiyalar, radioaktiv yemirilishlarda energiya 
balansini tahlil qilishlik va radiospektroskopik, mikroto‘lqin va boshqa 
usullar.
Yadrodagi nuklonlar miqdorlariga qarab, izotop, izobar, izoton, ko‘zguli 
yadrolar deb ataladi.
Bir xil zaryadga 
(Ze),
ya’ni bir xil sonli protonga, ammo har xil massa 
soni 
A
ga ega boMgan yadrolarga izotoplar deb ataladi.
Masalan, 
'£(?,
'g 
O, lgO
protonlar soni bir xil, neytronlar soni turlicha,
bu yadrolar elementlar davriy sistemasida bir joyda joylashadi. Izotoplar 
bir xil kimiyoviy va optik xususiyatlarga egadir. Lekin fizik xususiyatlari 
massa soni, toq-juftliklari va hokazolari turlichadir.
Massa soni 
A
bir xil, zaryadlari har xil yadrolarga izobar y ad ro la r deb 
ataladi.
Masalan: 
"B e , '°5B ,
‘6°C
Izobarlarning kim iyov^ xususiyatlari turlicha, Пик xususiyatlari^ f lu k ta
soni bir xil boMadi. Lekin massa sonlari bir xil bo‘lganda ham izobar yadrolar 
massalari birmuncha farq qiladi.
Birinchi yadroning protonlari ikkinchi yadroning neytronlariga, ikkinchi 
yadroning protonlari birinchi yadroning neytronlariga teng bo‘lsa, ko‘zguli
yadrolar deb ataladi.
Masalan: q
yi
—^ 
\P?
1
- ^
2
—
1
*В еэ~*1&Ч
Ko‘/guli yadrolardan biri radioaktiv bo'ladi. Har qanday o‘zgarishlardan
Ho'ng bir-biriga o‘tadi.
Г ~
M ZZAX
DPI 
" 1
17
IWV 
П
1
L * *
bor
OT 
resurs
MARKAZI 1

---

Bu yadro xususiyatlari bir-biriga ancha yaqin. Ko'zguli yadrolar yadro 
kuchlar tabiatini va yadro kuchlarga elektromagnit maydonning hissasini 
aniqlashda keng qo‘ llaniladi. Neytronlari bir xil bo6 lgan yadrolarga