Zarralar fizikasi

E
= [
Zmp + ( A - Z ) m n )p2 ~ a A + f)Ain + y Z 2A~[/
3 + ... 
(5.9.1)
2/3 
7
Yadro shakli o‘zgargandabu formuladagi 
E a
=
p A
=
A n R 'c
sirt
rp 
ry
2 ,-1/3 
3 
( Z e f
taranglik energiyasi va 
Щ - y L A 
-
—— - — protonlarning kulon
5 
R
ta’sir energiyasi o'zgaradi. Sirt taranglik kuchi yadro shaklini sferik holiga 
qaytarishga intilsa, protonlarning kulon ta’sir energiyasi yadrodagi protonlar 
orasidagi masofani ortishiga, ya’ni deformatsiyalanishiga sabab boMadi. 
Demak, yadroning bo‘linishi shu ikki xil energiya yig'mdisiga bogMiq.
Berilgan hajm uchun shar shakli eng kichik sirtga ega. Shuning uchun 
yadro a shakldan b shaklga o ‘tganda (5.11 -rasm) uning sirti ortadi va demak,
172

---

llrt taranglik energiyasi Eortgani uchun kulon ta’sir energiyasi Ek kamayadi. Yadroga tashqaridan 
berilgan uyg‘onish energiyasi yetarli boMmasa, ma’lum vaqtdan so6ng yadro 
siqiladi vaEYadroning uyg'onish energiyasi yetarlicha katta boMsa, sirt taranglik kuchi 
protonlarning kulon ta’sir energiyasini yengishga yetarli boMmaganidan 
yadro shakli gantel shaklini olishi mumkin. Bu holda yadrodagi protonlar 
gantel uchlarida to‘planadi va endi sirt taranglik energiyasi gantel uchlarida 
to ‘plangan yadro su y u q lik m ateriy asin in g sferik sh ak lin i olishga 
«yordamlashadi». Natijada yadro ikki boMakka ajraladi. Kulon itarilish 
energiyasi 
E k