Zarralar fizikasi

3.11.1. Myossbauer effektiga ko‘ra, yadro holatlarining o‘ta
nozik strukturasini o ‘rganishda qo‘llaniIishi
S pektral c h iziq larn in g o ‘ta nozik a jra lish i atom qobiq 
elektronlarining yadro sohasida vujudga keltirgan magnit maydoni 
Nt m
105 Hz bilan yadro magnit momenti 
mya
ta’sirlashuviga ko‘ra,
AE ш juyaHtj
~ 10~7 — 1 (Г6еК bo‘ladi.
Elektron holatlar o‘rtasidagi energiya o ‘tish energiyalari 
E ,»
1 
e F b o ‘lsa, nozik strukturaga mos keluvchi nisbiy energiya:
112

---

AE
1(Г7-1 0
E
-6
Cl
llti energiya ajralishlarni optik spektroskopiya usuli bilan ham 
0 ‘rganish mumkin. Lekin yadro holatlariga mos keluvchi o‘ta nozik 
ajralishlar, o‘tish energiyalarining 
(Eyad
5=5 104 — 105 
eV)
yuqori
, i • . . . • 
• 
A
E
lO -^ K T 6 
1 A _ 12 
d
bo lisnligi sababh nisbiy energiya----- = -----:------— = 10 
4-10
-10
Eyad
bo‘lib, energiya o ‘zgarishlariga o ‘ta sezgir b o ‘lgan uslublar 
bo‘lishligini talab etadi. Bu talabga Myossbauer usuli to ‘la mos 
keladi.
57Fe yadrosini ko‘rib chiqaylik. Yemirilish sxemasi 3.14-rasmda 
keltirilgan.
0.137
0,014
0
57
Co
- 1 0 %
~
90%
У
У
у r
\
'
У
’
y 2 Tw я
10 'S
и
У2
„ 
Ту
=270 кип
3.14-rasm.
Asosiy va birinchi uyg‘ongan holat spinlari 1/2" va 3/2" magnit kvant 
soniga ko‘ra, asosiy holat 
m
= +1/2; 
m
= -1/2 birinchi uyg'ongan holati 
esa to‘rtta +3/2, +1/2, —
3/2, —1/2 holatlarga ajraladi (3.15-rasm).
113

---

Magnit kvant soni tanlash qoidasiga ko‘ra? (д ш = 0,±1), ajralgan holatlar 
0
‘rtasida oltita o'tish bo'lishi kerak. Tajribada o‘tishlarga mos keluvchi 
Myossbauer yutilish spektri olinadi (3.16-rasm).
N
94
92
90
P
86
84
82
SO
Olingan tajriba natijalariga ko‘ra, asosiy va uyg‘ongan holatlarga mos
keluvchi o‘ta nozik ajralish energiyalari 
A E
lar hamda o‘rtacha elektron 
magnit maydoni kuchlanganligi Я va uyg6ongan holat magnit momenti 
/ / lami aniqlash mumkin.
Щ
m
Hfe 
/*'
Я
в
•
* 
* 
\
?
\
/ 
• 
•
i 
*
2
* 
1
\
i
\ *
•
\
1 
%
«
\
'■
 
\
• 
7 
« 
!
1 
I f
1 J
/ 
T |
* !
4 
i
m
 f
*i
i
f
M
I
i
1 
f
I
1 
It
* 
i
i j
;
1 ■
I
i f
i
I
f
r
f
li
11 
1
1 
*
Si
4
-1,2
-
1,0 -0.S
-
0,6 -0,4 
-0,2 
0 
0,2 
0,4 
0,6 
0,8 
1,0 V, sm s
3.16-rasm.

---