Zarralar fizikasi

V12-§. l’aund, Rebka tajribasi. Elektromagnit to‘lqinning
gravitastion maydonda siljishini aniqlash
I Jmumiy nisbiylik 
nazariyasiga ko‘ra, gravitatsion maydonda spektral 
ohl/.lqluming 
siljishlarini aniqlash maqsadida 1960-yiIdaPaund vaRebkalar 
1й|г1Ьй O'tkazdilar. 
Tajribani AQSH G arvard universiteti fizika 
liiborntorlynsining 
balandligi 21 
m 
bo‘lgan minorasi ichida olib borildi. 
Bu 
iiilii'ни ichida 
tebranishlardan qutilish va bir jinsli temperatura hosil qilish 
mumkin bo‘ldi. Tajribada nur dastasi havo orqali o‘tayotganda zaiflashib 
«|t>l intis I igi uchun atm osfera bosim idagi geliy bilan to ‘ldirilgan, 
plustmassadan qilingan va diametri 40 sm bo‘lgan sHindrik trubadan 
foydalanildi. 
Gamma-nurlanishning manbayi sifatida temir kristalli bilan 
bog'langan 
57Fe yadrolaridan foydalanildi. Temir kristalli 37Co ni 57Fe ga 
klrltllh 
yo‘li bilan galvanik usulda tayyorlandi. 57Co fling yadrolari 
K-
qnmrash 
yo'li bilan qo‘zgatilgan 57Fe yadrolariga aylanadi va barqaror 57Fe 
bilan birgalikda kristallikpanjaralarihi hosil qiladi. 57Fe yadrosidan chiqqan 
gnmma-nurlar balandligi h = 
21
m bo'lgan trubadan o‘tib, iSI5Fe ning 
uyg'onmagan yadrolariga ega bo‘lgan temir kristallaridan iborat yutuvchi 
moddaga tushadi. Yutilgan gamma-kvantlaming nisbiy soni ssintillyatsion 
schctchikda qayd qilinadi.
Nisbiylik nazariyasiga ko‘ra, E y energiyali gamma kvantning gravi-
E r
tatsion massasi 
m
= —
7
- bo‘lib, gamma-kvant gravitatsion maydon kuch
c~
chiziqlari bo‘ylab harakat qilganda, masalan, yuqoridan pastga tik
Er
harakatlanayotgan yorug‘lik nurining energiyasi №
mg?I = —y g H
с
qiymatga ortib qolishi kerak. Bu yerda 
g -
erkin tushish tezlanishi, 
H -
yorugMik kvantining bosib o'tgan yo‘li.
..............