Zarralar fizikasi

m ~ \37
*
2 8 , 2
Ef
218 
In— I f — —
m.c'
27
(6.4.29)
Elektronlarning ekranlovchi ta’siri hisobga olinganda va 
energiya sohasi uchun
Ev » 137m 
c2Z~m
У
e
233

---

juft
z 2
137
И 83Z-1'3)
(6.4.30)
--- 
u 9 
' 
27
6.9-rasmda elektron-pozitron jufti kesimining energiyaga bog'liq 
ravishda o'zgarish egri chizigi umumiy holda ko6rsatilgan.
2 
W
2 mec 
i
6.9-rasm.
Kichik energiya va katta Z larda elektron-pozitron juftining yadro 
maydonida hosil bo'lish kesim i «ning elektron maydonida hosil bo‘lish 
kesimidan taxminan ming marotaba katta bo‘ladi. Lekin og‘ir elementlarda 
E„> 10 MeV energiyali gamma-kvantlar uchun elektron maydonida juft 
hosil bo‘lish kesimi yadro maydonida elektron-pozitron juftining hosil 
bo‘lish kesimining 1% ni* yengil elementlarda 10% yaqin tashkil etishi 
mumkin.
Elektron-pozitron ju ftin ing hosil bo‘lish jarayoni zaryadi an gan 
zarralarning tormozlanish yoki radiatsion nurlanish jarayoni bilan 
birgalikda kosmik nurlar tarkibida elektron foton jalasining hosil bo'lishiga 
sabab bo‘ladi. Elektron tormozlanishi tufayli vujudga kelgan gamma-kvant 
energiyasi E y> 2mec2 bo‘lsa, elektron-pozitron juftini hosil qilish bu 
elektron-pozitron tormozlanishi va yana gamma-kvant hosil qildal va h.k. 
Shunday qilib, kritik energiyagacha elektron-pozitron, foton yog‘dusini 
hosil qilaverishi mumkin.
U m um iy x u lo salar. Yuqorida gamma-kvantlarning m uhit bilan 
ta’sirlashuvida fotoeffekt, kompton effekti va elektron-pozitron juftini hosil 
boMishi natijasida muhitda yutilishini ko‘rib chiqdik. Gamma nurlaming 
muhitda to‘la yutilish koeffitsienti yuqoridagi uch jarayon hisobiga yutilish 
koeffitsientlari yig'indisidan iborat:
234

---

$* 
(6А 31) 
Yutilish koeffitsienti bilan kesim bog‘liq bo‘lgani uehun:
f
= N c r r+N £rfam4)+N■
■
(6.4.32)
Bu yerda N — sochuvchi markazlar konsentratsiyasi.
Fotoeffekt va elektron-pozitron juftining hosil bo‘lishi uchun sochuvchi 
markazlar - atomlardan, Kompton effekti uchun esa elektronlardan iborat.
A
\
omjnon
Tekii
1
I
\
\
1
I
s '
\
\
\
.