Zarralar fizikasi

( E_
л
Yorug‘lik kvantmmg chastotasi esa Д v =
L 
.2
у
gH
ga ortadi. Agar
vAc7
yorug‘lik kvanti gravitatsion maydonga teskari yo‘nalishda (yuqoriga)
115

---

harakat qilayotgan bo‘lsa, uning chastotasi, aksincha, yuqoridagi qiymatga 
kamayadi.
Chastota kamayganda yorug‘lik to'lqinining uzunligi ortgani uchun bu 
hodisa qizil siljish deb nom olgan. Masalan, gamma-foton 1 m masofa 
o‘tganda energiyasi nisbiy o‘zgarishi
Qizil siljishni o‘lchashga manba va yutgich sifatida
51 Fe
foydalinishgan.
kvant 21 
m
balandlikni o‘tganda energiyasining nisbiy o‘zgarishi 2,5X10'15 
ni tashkil etadi. Bu esa 
Г/Еу
qiymatidan taxminan yuz marta kam. Demak, 
qizil siljishni sezish uchun energiyani 10-3 Tabsolyut xatolikyoki 
Г/Еу
= 
5x10-16 nisbiy xatolik bilan o'lchash zarur. Bunday katta aniqlikdagi
joylanib, harorat 1 
°K
aniqlikda ushlab turiladi. Sistematik xatolardan qutilish 
uchun manba bilan yutgich o‘mi almashtirib turildi. Qizil siljish natijasida 
buzilgan rezonans yutilish manba yoki yutgichni 0,75 
mkm/s
tezlik bilan 
harakatlantirish hisobiga hosil bo‘lgan Dopier siljish bilan 
kompensatsiyalanib tiklandi. Ko‘p oylar davom etgan tajriba natijalari
asosida qizil siljish uchun Д 
v
= (2,34 ± 0,01) • 10“15 qiymat olindi. Bu 
esa nazariy hisoblashlar natijalarini tasdiqladi.
1. Radioaktivlik sharti, turlari va yemirilish qonunini aytib bering.
2. Radioaktivlikni xarakterlovchi kattaliklaming fizik ma’nolari va ular 
orasidagi bogManish 
(Tm, X ,
0 nimalardan ibjrat?
3. Radioaktivlikning kechikish sabablarini ayting.
4. Alfa-zarra xususiyatlari, alfa-yemirilish va saqlanish qonunlarini 
tushuntiring..
YYl
9,81-y 1/я
Г_
Bu izotop uchun energiyaning nisbiy o‘zgarishi г
o‘lchashlami bajarish uchun yutgich geliy bilan toMdirilgan truba ichiga
Nazorat savollari: