Zarralar fizikasi

IV BOB. YADRO MODELLARI
4.1-§. Yadro modellari
Ma’lunriri, aioro yadrosi ikki xil raMon — 
nv&p
iardan luihkil topgan 
murakkab kvantomexanik sistemadir. Nuklonlarning o‘zaro ta ’sir 
qonunlariga asoslanib, atom yadrosi xususiyatlarini bayon etish, yadro 
strukturasini aniqlash va har xil sharoitlarda unda sodir bo‘layotgan 
jarayonlarni taqiq qilish yadro fizikasi bo'yicha olib borilayotgan ilmiy- 
tadqiqot ishlar®Rtig asosiy vazifasiRi tashkil qiladi,
Ikki nuklon orasidagi o‘zaro ta’sir etuvchi kuch to‘g‘risida ma’lumot 
olishning bevosita usuli nuklonni nuklonda sochilishini o‘rganish va 
гН
ning xususiyatlarini tahlil qilishdan iboratdir.
Hisoblashlar uchun ikki iiuklon orasida ta’sir etuvchi kuchning 
kattaligini emas (fazoviy, spin, izospin), koordinatalar funksiyasi 
potensial energiyasini bilish kerak bo‘ladi. Biroq yadro potensiali Kulon 
va gravitatsion potensiallariga nisbatan ancha murakkab.
Garchi hozirciia yadro potensialM analitik ravisidft ifodalash mumkin 
boMmasa ham, uning ayrim xususiyatlari haqida yetarlicha ma’lumotga 
egamiz. Yadro potensiali sferik simmetriyaga ega emas. Bunga 2H ning 
kvadrupol momentga ega bo‘li$hi misoldir. Yadro potensiali chekli. 
radiusga ega. U 0,5 * 10 ',J ni dan kichik masofalarda chuqurligi bir necha 
10 
MeV
boMgan tortishish potensiali potensial o‘ra bilan almashinishi 
mumkin.
Yadro kuchlari atomlarni molekulalarda birlashtirib turuvchi kimyoviy 
kuchlarga nisbatan million marta katta btflsa ham, ta’sir radiuslari kichik 
bo‘lganligldan ular nisbatan zaif tayuladi. Nima uchun shunday 
ekanligini tushunish uchun 
R
masofadagi ikkita bog‘Iangan zarra 2
R >
X
de-Broyl to‘lqin uzunligiga ega bo‘lsin:
bunda & ~ zarraning nisbiy tezligi, 
ju
- keltirilgan massa,
118

---

т,
+ 
т 2
т хт г
cncrgiyttsi :
h-
(6,6-10 ”27)2
= 71 
MeV
8MR'