Zarralar fizikasi

fg^^jfa'sp»ii^ ^ |*jpiif>‘i
1
ft|y f lii^ te ^ ik;spiwl
84
andaydifeS^^^fazadadeh
qnraladi. Bu 
= 27’+ 1
qiymatga ega bo'ladi.
58

---

Izotopik fazada zarra harnrna vaqt koordinata boshida zarra aylanishi 
mumkin, lekin ilgarilab harakat qilmaydi. Zarra impuls va orbital momentga 
ega emas, spinga o'xshash harakat miqdori momentiga ega. Bu momentga 
(hech qanday oddiy momentga aloqasi yo‘q) izotopik spin deyiladi.
Izotopik spin kvantlashuvi spin kvantlashuvi kabi bo‘ladi. Izotopik spin 
T
yarim butun, butun qiymatlar qabul qilishi mumkin 
T
= 0,1, 3/2, ... 
Izotopik fazada 
2T+\
proyeksiyaga ega bo‘Iadi. Bu aynan bir xil zarralar 
turli zaryad holatlar sonini xarakterlaydi. Izotopik multiplet deb ham ataladi.
Izotopik spinning biror £ o 6qqa proyeksiyasi turlicha zaryadli zarralarga
mos keladi. Izotopik spin T = 0 bo6lsa bitta zaryad holat - singlet, Г = 1/
2 boMsa, 
N =
2* 1/2 + 1 = 2 , dublet, 
T
= 1 bo'lsa, 3 ta zaryad holati —
triplet holatlar bocladi.
Izotopik spin nuklon uchun 
T=
1/2, 
N= 2T+
1 = 2 ikkita zaryad holati
bo'lishi mumkin, 
T
ning 
^
o'qqa proyeksiyalari 
Tt
= + 1/2 protonga mos 
keladi, 
T■
= —1/2 esa neytronga mos keladi.
л
-mezonlar uchun izotopik spin 
T
= 1 demak, N = 2 x 1 + 1 = 3 aynan 
bir xil p-mezonlardan uchta bo'lishi kerak. Proyeksiyalari 
T
? = 1 
( я +),
T
= 0 (
7Г°\ T*
= -1 (я '") zaryad holatlariga mos keladi.
Yadroviy o ‘zaro ta ’sir xarakteri nuklon xiliga, y a ’ni izotopik spin 
vcktorining proyeksiyasiga bog'liq bo‘lmagani uchun u faqat 
T
vektoming 
kattaligi bilan aniqlanadi. Demak, yadroviy o 4zaro ta’sir izotopik fazodagi 
turli y o6nalishlarga nisbatan invariant ekan. Yadroviy kuchning bunday 
xususiyati uning izotopik in v a ria n tlik xususiyati deb ataladi. Izotopik 
invariantlikdan yadro ta’sirlashuvi tufayli kechadigan barcha jarayonlarda 
izotopik spinning saqlanish qonuni kelib chiqadi.
A
Yadroning izotopik spini quyidagicha aniqlanadi.