Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

Хуруж пайтида биринчи тез ёрдам қай тарзда амалга 
оширилади?
Дастлаб беморга жароҳат етказиши мумкин бўлган хавфли нарсалар 
зудлик билан четга олинади. Бемор хавфсиз ва юмшоқ жойга ўтка зи-
лади ва унинг ёқаси очилади. Агар бемор ётган жой хавфсиз бўлса, уни 
бошқа жойга кўчириш шарт эмас. Агар хуруж ёпиқ жойда кузатилса, 
деразаларни очиб, беморга тоза ҳаво келишини таъминлаш зарур. Бе-
морнинг бошини куч ишлатмасдан ён томонга оғдириб ушлаш лозим, 
ана шунда беморнинг тили томоғига тиқилиб қолмайди. Бунинг учун 
беморнинг ёнига ён томондан эмас, балки бош учидан бориш керак. 
Чунки хуруж пайтида бемор сизни қўли билан қаттиқ уриб юбориши 
мумкин. 
Агар тутқаноқ хуружлари беморнинг боши ва танаси чап томонга 
қайрилган бўлса, уни чапга, ўнгга қайрилган бўлса, ўнгга бурган ҳолда 
ушлаш зарур. Бироқ куч ишлатиш мумкин эмас. Бемор тилини тишлаб 
олмаслиги учун шпател ёки қошиқни докага ўраб, ён томондан тиш-
лари орасига қўйиш лозим. Бу беморнинг равон нафас олиб кетишига 
ҳам ёрдам беради. Бироқ беморнинг жағини зўрлаб очиш мумкин эмас. 
Хуруж бўлаётган пайтда беморнинг оёқ-қўлларини зўрлаб ушламас-
лик, юзига сув сепмаслик, новшадил ва пиёз ҳидлатмаслик керак. Ак-
сарият тутқаноқ хуружлари 3–5 дақиқа давом этади ва беморга ёрдам 
кўрсатгунча ўтиб кетади. Кўпинча, тоник-клоник хуружлар билан ке-
чувчи эпилепсияда беморга тез ёрдам кўрсатишга тўғри келади. Чунки 
эпилепсиянинг бу турида жароҳатланишлар кўп кузатилади.
Эпилептолог – неврология, тиббий психология ва электроэнцефало-
графияни мукаммал биладиган мутахассис. Улар орасида ушбу касал-
ликни нейрохирургик усуллар билан даволовчи мутахассислар ҳам бор. 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
42
АБСАНС – БУ КИЧИК ЭПИЛЕПСИЯМИ?
Савол: Абсанс қандай касаллик? У ҳақиқатан ҳам эпилепсиянинг 
кичик турими?
Жавоб: Absеnсe – французчада «йўқ бўлмоқ, йў қолмоқ» деган 
маънони англатади. Гўёки бе морнинг онги қисқа вақтга «ўғирланади», 
«олиб қў йилади ва яна қайтариб берилади». Бу ҳолатни баъзи олимлар 
бошқа сайёраликлар иши деб ҳам ҳисоблашади. Гўёки улар ерликлар 
психологиясини ўрганиш учун одамлар нинг онгини қисқа вақтга 
ўғирлашади. 
Абсанс – ҳушнинг жуда қисқа вақт (2–30 сония) йўқолиши билан 
намоён бўладиган эпилептик хуруж. Абсанслар тутқаноқ хуружларисиз 
намоён бўлади ва жуда қисқа вақт давом этади. Шунинг учун ҳам уни 
докторлар «эпилепсиянинг кичик тури» деб аташган. Бироқ абсанс – 
эпилепсиянинг кичик тури эмас. «Кичик эпилепсия» деган атама 
ҳозирда қўлланилмайди. Абсанс – эпилепсиянинг енгил кечадиган 
алоҳида тури бўлиб, баъзида муттасил даволашни талаб қилмайди.
Савол: Абсанслар фақат болаларда учрайди ми? Мана сиз «абсанслар 
муттасил даволашни талаб қилмайди», деб айтдингиз. Шунга батаф-
силроқ изоҳ берсангиз.
Жавоб: Ҳа! Абсанслар фақат болалар ва ўс мирларда учрайдиган 
касаллик. Катта ёшдагилар да абсанслар кузатилмайди ёки шунга 
ўхшаш ҳолатлар бўлиб туради, холос. Бироқ булар абсанс эмас. 
Абсанслар болалик ва ўсмирлик даврида жу да кўп учраса-да, уларнинг 
деярли ҳаммаси бало ғат ёшига етмасдан ўтиб кетади. Шунинг учун 
ҳам катталарда абсанслар учрамайди. Масалан, «болалар абсанс 
эпилепсияси», «ўсмирлар абсанс эпилепсияси», «ювенил миоклоник 
эпилепсия»да прогноз жуда яхши. Бундай беморларнинг деярли 90 
фоизи тўла тузалиб кетишади.