Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

 Эпилепсия касаллигида дорини йиллаб ичиш тав сия қилинади. Бу 
жигарга зиён эмасми?
Олимлар сурункали касалликларда доимий равишда қабул 
қилинадиган дориларни ишлаб чиқишда уларнинг организм, шу жум-
ладан, жигарга зарарли таъсирини ҳам албатта ўрганишади. Бундай до-
рилар узоқ муддат қабул қилишга мўлжалланган. Шундай бўлса-да, да-
волашни бошлашдан олдин ва кейинчалик (ҳар йили 1–2 марта) жигар 
ферментларини текшириб туриш зарур. Айниқса, валпроатларни (депа-
кин, конвулекс) тавсия қилганда, жигар ферментларини текшириб бо-
риш тавсия этилади. Агар бемор қўшимча равишда аминокислоталар, 

---

АСАБ ВА РУҲИЯТ
39
яъни глутамин кислотаси, лецитин, метионин, фолат кислотаси ичиб 
юрса, дорининг жигарга зарарли таъсири пасаяди.

Беморни даволаш учун берилаётган дори лар хотира ва ақлий 
ривожланишга зиён қил май дими?
Айтиб ўтганимиздек, хуружлар тез-тез кузатилса, беморнинг 
нафақат хотираси бузилади, балки унинг ақлий ривожланиши ҳам 
орқада қолади. Масалан, бензонални йиллаб қабул қилиш ақлий ри-
вожланишга салбий таъсир кўрсатади. Шунинг учун ҳам бензонал кўп 
мамлакатларда қўлланилмайди. Бироқ финлепсин (карбамазепин), 
конвулекс, депакин, топирамат (топамакс) каби дорилар хуружларни 
тўхтатиш билан бирга, беморнинг хулқ-атвори ва ақлий ривожланиши-
га ҳам ижобий таъсир кўрсатади.

Эпилепсия билан касалланган беморни жар роҳлик йўли билан 
даволаш мумкинми?
Ҳа! Бундай беморларни жарроҳлик йўли билан даволаш мумкин. 
Бунинг учун бош миянинг эпилептик хуружлар келтириб чиқарувчи 
қисмига махсус жарроҳлик йўли билан таъсир кўрсатилади. Бундай 
операцияларнинг ижобий таъсири жуда юқори. Одатда, дорилар би-
лан даволаш қийин бўлган беморга жарроҳлик усули тавсия қилинади. 
Бироқ бемор хоҳишига кўра эпилепсиянинг дори билан даволаса 
бўладиган турларини ҳам операция йўли билан даволаш мумкин. 
Авваллари операция йўли билан даволаш фақат катталарда 
ўтказилган бўлса, ҳозирги кунда болалар ва ўсмирларни ҳам оператив 
йўл билан даволаш қўлланилмоқда. Таъкидлаш лозимки, тутқаноқ ху-
ружлари бош мия ўсмалари ёки унда мавжуд бўлган йирик чандиқлар 
ҳисобига ривожланса, бундай беморларни албатта операция қилиш ке-
рак. Бироқ хирургик усуллар эпилепсиянинг барча турига ҳам ёрдам 
беравермайди.
