Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

бола» синдроми.
Савол: 
«Бебош бола» синдромининг сабаблари нима?
«Бебош бола» синдроми шаклланишида ижтимоий омиллар, яъни 
оилавий шароит ёки наслий омиллар асосий ўрин тутадими ёки йўқми, 
буни аниқлаш қийин. Баъзи мутахассислар фикрича, оиладаги жан-
жал ва можаролар ҳамма вақт ҳам ушбу синдром ривожланишига са-
баб бўлавермайди. Чунки бола ҳам жанжалли шароитга кўникиб ке-
тиб, оиладаги можароларга эътиборсиз бўлиб қолиши мумкин. Бироқ 
ушбу жанжаллар ва терговлар айнан болага қаратилган бўлса, албат-
та бу вазият «Бебош бола» синдроми шаклланишига туртки бўлиши 
эҳтимолдан йироқ эмас.
Савол: «Бебош бола» синдроми қандай намоён бўлади?
Жавоб: Болани текшираётган ҳар бир врач ташхис қўйишга шош-
масдан, уни бир неча кун кузатиши лозим. Бу ерда боланинг ҳаёт тарзи 
ва ўтказган касалликларини чуқур ўрганиш зарур. Агар болада ушбу 
синдромни юзага келтирувчи асаб касалликлари аниқланмаса, бу син-
дромнинг ривожланишига яқин орада бўлиб ўтган оила, мактаб ёки 
кўча-кўйдаги жанжаллар сабабчи бўлган бўлиши мумкин ва ҳоказо. 
Одатда, хулқ-атворнинг бундай бузилишлари вазият тўғрилангандан 
кейин ўтиб кетади. 
Ташхисни тўғри аниқлаш учун, авваламбор, касаллик ва ҳаёт анам-
незини йиғиш ўта муҳим. Бунда онанинг ҳомиладорлик, бола туғилган 
вақти ва туғилгандан кейинги даврдаги касалликлар эътиборга оли-
нади. Унинг қандай оилада ўсиб-улғайгани, оила аъзоларининг ўзаро 
муносабати, темпераменти, ижтимоий келиб чиқиши хронологик тарз-
да ўрганилади. «Бебош бола» синдромига олиб келувчи барча омиллар 
ўзаро солиштирилади ва уларнинг ушбу синдром ривожланишидаги 
ўрни баҳоланади. «Бебош бола» синдромини аниқлаш учун фақат ота-
онадан йиғилган маълумотлар етарли эмас. Унинг ўқитувчилари, тар-
биячилари ва бирга ўйнайдиган яқин ўртоқларидан ҳам маълумотлар 
йиғиш зарур. 
«Бебош бола» синдромининг асосий белгилари бола иродаси, 
ҳис-туйғулари ва хулқ-атворининг бузилишларидан иборат. Булар:
1) импульсив (тезкор) ҳаракатлар; 2) бир жойда тинч ўтира олмас-
лик; 3) бошлаган ўйинни охирига етказмаслик; 4) бировнинг (айниқса, 
ота-онанинг) гапига қулоқ солмаслик; 5) ўз билганидан қолмаслик, 
қайсарлик; 6) диққатнинг пасайиши, уқувсизлик; 7) атрофдагилар 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
152
ишига ва бошқа болалар ўйинига аралашиш, уларга халақит бериш; 8) 
тез-тез жанжал чиқариш, укаларига азоб бериш ёки уларга бутунлай 
бефарқлик; 9) ўзининг нарсаларини боғчада, мактабда ёки бошқа жой-
да унутиб қолдириш; 10) берилган саволга шошиб жавоб бериш; 11) тез 
хафа бўлиш, йиғлоқилик; 12) энурез (тагига си йиш); 13) боши оғриб ту-
риши; 14) фикрининг тез чалғиши; 15) сергаплик.