Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
96 
қўшиқнинг мелодик материали фолклорлик хусусиятларга эга – катта октаваларга 
октава, ;септима, секстага сакрашлар тез тез қўлланилиши ва уларни тўлдирилиши;
табиий лад каданси; Баъзи мелодик ва ритмик бурилишлар халқ қўшиқчилигида 
одатий бўлиб у цитата сифатида ишлатилган. Катта қўшиқ монодик қўшиқчилик 
санъатининг юксак босқичи бўлиб, ески рус қўшиғи ва қўшиғини яратишнинг узоқ 
давом етган жараѐнининг тугаши десак муболаға бўлмайди. 
Шундай қилиб, 17-асрга келиб Знаменний қўшиғи ўзининг енг юқори чўққисига 
чиқиб, ўз ривожланишини якунлади. Рус адабиѐти усталарининг ѐрқин ижодлари 
яъни рус адабиѐти, рассомчилик, архитектура санъати ижодлари билан бир қаторда 
знамений қўшиғи ҳам рус халқи истеъдодининг ажойиб ѐдгорлигидир. Бироқ, узоқ 
ўтмишга тегишли бўлишига қарамай, қадимги қўшиқлар ҳеч қандай музей ва мусиқий 
ѐдгорликларга айланмаган. Қадимги қўшиқнинг бадиий қиймати куйчанлик, 
ҳайратланарли, гўзаллик ва ўзига хосликда емас, балки унга тегишли бўлган буюк 
тарихий миссияда: у кейинги даврларга ўтишда бир сабаб бўлди ва кейинги давр
мусиқасига йўл очиб берди. 
Рус мусиқаси тарихидаги 
XVI
асрга тегишли янги босқич ―кўповозлик‖ 
ривожланишни бошлади. 1551 йилги Москва собори томонидан черковларда 
кўповозликка рухсат етилган. Кўповозликка оид Биринчи партитурани бу йўналиш 
ижодкори 
Н.Д. Успенский ишлатган. У черков хорлари учун мўлжалланган икки, уч 
овозли фолклористик характерга эгадир. Куй давомида полифоничский складни 
кўриш мумкин. Черков хорларида қўл харакатлари орқали кўповозлик кўрсатилган. 
Хорда куйлаш икки йўналишга бўлинган: халқ ижрочилиги ва профессионал 
ижрочилик. 
Xalq ижрочилиги қадимдан мавжуд бўлиб, унда соф унисон яъни соф 
бировозлик мавжуд бўлмаган. Ижрода анъанага кўра унисонда бошланиб аста секин 
подголос қўшилиб терцияга ўтган бу уларни имровизацияси деб таърифланган. Халқ 
қўшиқчилари шу сабабли кўповозликни сезишмаган. XVI асрдаги профессионал 
черкови усталари подголос сабабли вужудга келган кўповозликни англашади ва 
полифония ривожланишига ҳисса қўшишган. Черков хори усталари томонидан 
импровизацион асарлар тизимлаштирилиб ноталаштирилди ва қатъий услуб 
полифонияси вужудга келди. 
Aгар биз ески рус полифониясининг уйғунлиги ҳақида гапирадиган бўлсак,
унинг ғайриоддий овоз ранги ва характеристикаси инсонни ўзига тортувчи асосий 
хусусиятларидан бири бўлган десак муболаға бўлмайди. 

---