Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

 
Bazalt turlari 
Bazlt turlari bir birlaridan turli ko‘rsatkichlar bilan farq qiladi. 
Birinchi navbatda ranggi va strukturasi bilan farq qiladi. Eng mashxur 
savdo navi “Bazaltina” nomiga ega. Bu material Italiyada ishlab chiqqan 
bo‘lib, uni mamlakatning poytaxtiga yaqin joydan qazib olinib asosan 
Rim zamonidan boshlab me’morchilik maqsadida qo‘llanilgan. Uning 
mustaxkamligi granit mustaxkamligiga xos pardozlik sifatlari esa 

---

23 
oxaktosh pardozlik sifatlariga ega. Toshlar taxlangandan keyin rang 
to‘qligi anchaga saqlanadi. Shuning uchun narxi boshqa turdagilardan 
ikki barobar oshiq bo‘lishi mumkin. 
Boshqa turi “Osiyoli” bo‘lib, u to‘q kulrang va mo‘tadil ko‘rinishga 
ega. Uni dizaynerlik va me’morchilik maqsadida keng qo‘llanish 
mumkin. 
“Mavritaniyalik” yashil bazalt to‘q to‘yingan yashil rangga ega unda turli 
sepilmalar mavjud bo‘lib, toshga original o‘ziga xos tashqi ko‘rinish 
beradi va barcha fizik mexanik tavsiflari saqlanib keladi. Faqat qattiqlik 
va sovuqqa bardoshlik ko‘rsatkichlari bir muncha past bo‘ladi. 
“Tungi bazalt” Xitoydan keltiriladi. Uning ranggi tutunsimon 
kulrang yoki qora bo‘ladi. U eng qattiq va chidamli hamda boshqa 
turdagi minerallar ichida eng sovuqqa bardoshli deb tan olinadi. Bu 
mineral atmosferaning negativ yomon ta’siridan himoyasi bor. 
 
Qora bazalt 
Qora bazalt bu toshning eng mashhur turlaridan bo‘lib, uni yana 
klassik (mumtoz) deb atashadi. Uni qo‘llash doirasi keng bu ustunlar va 
devorlar, zinapoya va yo‘lovchilar yo‘laklari, suv obektlari okantovka va 
patiolar yaratish hisoblanadi. Mazkur materiallarning rangi universal 
bo‘lishi kamyob bo‘lib yana boshqa ranglar variantlari tutunsimon 
yashilqora to‘q kulrangi bor. Qurilish materiallarini tanlashda qanday 
sifat va tavsifi uchun boshqa alternativ yechimi qidirish hojati bo‘lmaydi.
Bu birinchidan: 
1.
mustaxkamlik 
2.
uzoq muddatga chidamliligi 
3.
ekologik (tabiiy holda) 
4.
issiqlik saqlash xossasi 
5.
tovush saqlash xossasi 
Demak bazaltli plita shovqin darajasini jamoat muassasalarida hamda 
turar joylarda a’lo darajada boshqarishi mumkin. Bular hali hammasi 
emas boshqa turlarga nisbatan ko‘rinishni yaxshilaydi. Issiqlik saqlash va 
shovqinni yutishda bo‘lgan sifatlar mazkur qurilish materiallarini boshqa 
toshlar qatoridan oldiga suradi. Agar bu jinsning kimyoviy va yong‘inga 
bardoshligini gapirsak unda bazalt toshlariga teng bo‘lgani yo‘q 
ekanligini belgilab qo‘yish lozim. Bazalt toshi 1500 C haroratni tutib 
turishi mumkin. Oxirgisi ekologikligi xozirgi zamonni hisobga olgan 
holda eng asosiy sifati hisoblanadi. Aynan shuning uchun bazalt plitalarni 

---

24 
va xossalari materiallarini qo‘llash qurilish jarayonida 80 % dan ko‘pini 
tashkil etadi.