Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

 
Tola xossalari.
Bazalt tolalari asosidagi materiallar quyidagi 
muhim xossalarga ega: g‘ovakligi, haroratga bardoshliligi, bug‘ 
o‘tkazuvchanligi va kimyoviy muhitga chidamliligi. 
Bazalt tolalari g‘ovakligi hajmi bo‘yicha 70 % va undan ko‘pni 
tashkil etadi. Agar material g‘ovaklari havo bilan to‘lgan bo‘lsa, bunday 
g‘ovaklikka ega bazalt katta bo‘lmagan issiqlik o‘tkazuvchanlikka ega. 
Haroratga bardoshlilik issiqlik saqlovchi materiallarning muhim 
xossalaridan biri bo‘lib, ayniqsa yuqori haroratlarda ishlovchi sanoat 
jihozlarini saqlash uchun qo‘llaniladi. 

---

22 
Materiallarning haroratbardoshligi qo‘llashning texnikaviy harorati 
bilan tavsiflanadi, materialni texnikaviy xossalarini o‘zgartirmasdan 
qo‘llash mumkin. 
Bug‘ o‘tkazuvchanlik bu materialning o‘z g‘ovaklari orqali suv 
bug‘larini 
o‘tkazish qobiliyatiga 
aytiladi. 
Bazalt tolali tutash 
g‘ovaklarning mavjudligi, havoni qanday miqdorini o‘tkazsa, huddi 
shundy miqdorda bug‘ o‘tkazadilar. Bunday bug‘ o‘tkazuvchanligi 
tufayli bunday materiallar ko‘pincha har doim quruq bo‘ladi. 
Bug‘ning kondensati asosan keyingi sovuqroq qatlamida kuzatiladi.
 
Kimyoviy bardoshlik
Bazaltli tolalar organik moddalar (moy, erituvchi va boshqalar), 
hamda ishqor va kislotalar tasiriga yaxshi bardoshlikka ega. 
Bazaltning kimyoviy va minerologik tarkibi: 
-
vulkanik shisha
-
plagioklazlar mikrolitlari 
-
titanomagnetat 
-
magnetat hamda klinopiroksenlar 
Mineral strukturasi profillangan paxta shishali yoki bekitilgan kristall 
afirli bo‘ladi. Birinchi turdagi jinslar qora rangli piroksenlar prizmalari 
aralashmalari ko‘p bo‘lmagan miqdori borligi hamda sariq botqoq rangli 
olivin izometrik kristallari mavjudligi bilan farq qiladi. Bunday 
chochmalar butun massaning to‘rt qismini egallashi mumkin. 
Bundan tashqari bazalt tarkibida shoxshimon shisha qadahi (rovaya 
obmanka) va ortopiroksen uchrashi mumkin. Eng ko‘m tarqalgan
aktsessor minerallardan apatit hisoblanadi. 
Bazalt asosan vulqon lava oqimlaridan qazib olinadi. Yuqori 
qismidan qazib olingan bo‘laklar pufaksimon bo‘ladi buning sababi lava 
sovishi vaqtida undan bug‘ va gazlar chiqib ketgan bo‘ladi. Keyinchalik 
hosil bo‘lgan teshiklarga boshqa minerallar yig‘ila boshlaydi ularga ko‘p 
tarqalgan prenit seolit kalsiy va mis kiradi.