Zamonaviy fan va talim tarbiya: muammo, yechim, natija

MAKTABGACHA TA’LIM 
 
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA TA’LIM SIFATINI TA’MINLASH 
VA MONITORING 
Tashbayev Naim Sadikovich 
 Maktabgacha Ta’lim Tashkilotlari Rahbar Va Mutaxassislarini Qayta Tayyorlash Va Ularning 
Malakasini Oshirish Instituti. Pedagogika va psixologiya kafedrasi katta o‘qituvchisi.  
 
Maktabgacha  ta’lim  tizimida  2017-2018  o‘quv  yili  uchun  pedagog  xodimlar  faoliyati  reytingini 
aniqlash jarayoni joriy yilning may va iyun oylarida o‘tkazilishi hamda reyting natijalari asosida pedagog 
xodimlar mehnatiga muiosib baho berish va ularni rag‘batlantirish tizimi joriy etish belgilangan. 
2017-2018 ukuv yilida maktabgacha ta’lim tashkilotlari pedagog xodimlarini ish faoliyati reytingini 
aniqlash buyicha namunaviy ko‘rsatkichlar va hisoblash metodikalarini  muvofiqlashtiriladi. 
Pedagog xodimlar faoliyagi reytiigini aniklash davlag maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ukuv yili 
davomida bir marta, belgilangan muddatlarda Korakalnogiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi. 
Toshkept shaxar maktabgacha ta’lim bosh boshkarmasi, viloyatlar maktabgacha ta’lim boshkarmalari va 
tuman  (shaxar)  maktabgacha  ta’lim  bulimlari  tomonidai  mazkur  buyrukning  ilovalari  asosida  ugkazib 
boriladi. 
Maktabgacha ga’lim tashkilotlari pedagog xodimlari faoliyagi reytigini aniklash tartibi belgilangan. 
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlash- Maktabgacha ta’limi xodimlarining o‘z 
sohasi  bo‘yicha  fan  va  texnologiyalar  yutuqlari,  yangiliklari  bilan  muntazam  tanishtirib  borish  asosida 
kasbiy va pedagogik mahoratini, o‘quv-tarbiya jarayonlarida ilg‘or pedagogik texnologiyalar, o‘qitishning 
innovatsion metodlaridan foydalanish bo‘yicha ularning kasbiy bilimlari, malaka va ko‘nikmalarini tizimli 
rivojlantirib  borish,  ilg‘or  pedagogik  tajribalarni  ommalashtirish  bo‘yicha  o‘quv  seminarlari,  seminar-
treninglar,  ochiq  mashg‘ulotlar,  o‘zaro  mashg‘ulot  kuzatishlar,    shuningdek,    nazariy    va    amaliy  
seminarlarni o‘z ichiga oladi. 
Maktabgacha ta’lim tashkilotlari ta’lim sifatini ta’minlashda ta’lim va tarbiya jarayonlarini tizimli 
rivojlantirib  borish  bo‘yicha  strategik  maqsadlar  va  funksional  vazifalarni  amalga  oshiruvchi  yangi 
sifatdagi ta’lim tashkiloti bo‘lishi lozim. 
Maktabgacha  ta’lim  tashkilotlarida  ta’lim  sifatini  ta’minlashning    maqsadi  -    O‘zbekiston 
Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar  rivojlanishiga qo‘yiladigan Davlat talablarini  sifatli 
va  mazmunli  bajarilishini  ta’minlash,  ularga  metodik  xizmat  ko‘rsatishni  yaxshilash,  ta’lim-tarbiya 
jarayonini  yuqori  darajada  sifatli  bo‘lishiga  erishish,  ilg‘or  ish  tajribalar  asosida  metodik  tavsiyalar, 
ko‘rgazmali qurollar yaratish va pedagoglar orqali amaliyotga tadbiq etish. 
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlashning vazifalari: 
 maktabgacha  va  boshlang‘ich  ta’limni  uzviyligini  ta’minlash  bo‘yicha  yagona  talablarni  ishlab 
chiqish; 
 pedagoglarni  ijodiy  salohiyatini  oshirish,  bolalarga  ta’lim-tarbiya  berishning  zamonaviy  usullari, 
turli  vositalar,  ilg‘or  va  innovatsion  pedagogik  texnologiyalarni  o‘zlashtirishlariga  yordam  berish 
maqsadida o‘quv-seminarlar o‘tkazish; 
 ta’lim tashkilotlarining pedagog xodimlarini axborot, o‘quv-metodik va ta’limiy ehtiyojlarini o‘quv-
metodik va ilmiy tomondan qo‘llab-quvvatlash; 
 maktabgacha ta’lim sohasiga oid maqsadli dasturlarni amalga oshirishda ko‘maklashish; 
 pedagog va rahbarlarning metodik ehtiyojlarini o‘rganish, ularga attestatsiyaga tayyorgarlik hamda 
malaka oshirish kurslari oraliq davrida amaliy yordam berish; 
ta’lim-tarbiyaga  oid    tajriba-sinov  ishlarini  tashkil  etish,    borishini  nazorat  qilish,  xulosalarini 
o‘rganish,  tahlil  qilish,  umumlashtirish  va  yuqori  tashkilotlarga  hisobot  tayyorlash.  Ta’lim    tashkilotlari  
bazasida  yangi  pedagogik  texnologiyalarni,  ilg‘or  g‘oyalarni  approbatsiyadan o‘tkazish  uchun  tajriba-
sinov  maydonchalarini  tashkil  etish  va  ularga  metodik  yordam ko‘rsatish; 
 matbuot orqali ilg‘or tajribalarni, ta’lim sohasidagi yangiliklarni targ‘ibot qilish. 
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlashning  asosiy yo‘nalishlari  
Analitik faoliyat-  bu taxliliy faoliyat  demakdir. 
Analitik (tahliliy) faoliyatga: 
Maktabgacha ta’lim  tashkilotlarining metodik ta’minotga bo‘lgan ehtiyojini aniqlash va tahlil qilish. 

---

 
124 
 
   ta’lim tizimidagi xodimlarning kasbiy va informatsion ehtiyojlarini monitoringni olib borish; 
   ta’lim tashkilotlarining pedagoglari haqida ma’lumotlar bazasini yaratish; 
   ta’lim  tashkilotlarida  uslubiy  ishlarning  ahvolini  o‘rganish,  tahlil  qilish  va  takomillashtirish 
yo‘llarini aniqlash; 
  ta’lim jarayonidagi metodik va didaktik xarakterdagi kamchiliklarni aniqlash; 
  ta’lim jarayoni haqidagi ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish; 
  ilg‘or pedagogik tajribalarini aniqlash, o‘rganish va umumlashtirish masalalari kiritiladi.  
Informatsion faoliyat: 
   Pedagogik ma’lumotlar bankini shakllantirish (huquqiy normativ, ilmiy-metodik va metodik); 
  Pedagog  xodimlarini  psixologik,  pedagogik,  metodik,  ilmiy-  ommabop  adabiyotlar  yangiliklari 
bilan tanishtirish; 
   Pedagog  va  rahbar  xodimlarni  maktabgacha  ta’lim  sohasida  innovatsion  faoliyatlar  bilan 
tanishtirish; 
   Maktabgacha  va  boshlang‘ich  ta’limning  rivojlanishidagi  yangi  yo‘nalish,  yangi  adabiyotlar, 
dasturlar,  o‘quv-metodik komplektlar, video va audiomateriallar va tavsiyanomalar; 
   Maktabgacha  ta’lim  tashkilotlardagi  to‘garaklar  va  ularning  jihozlanganligi,  metodik  tavsiyalar 
bilan ta’minlanganligi hakidagi ma’lumotlar; 
  Tarbiyachilar  malakasini  oshirish  va  maktabgacha  ta’lim  tashkilotlardagi  ta’lim-  tarbiya 
jarayonidagi ishlarni o‘rganishga doir hujjatlar; 
  Iqtidorli  bolalar  bilan  ishlash,  zamonaviy  pedagogik  texnologiya  bo‘yicha  ishlayotgan  ijodkor 
pedagoglar  haqidagi ma’lumotlar; 
  Maktabgacha  ta’lim  tashkilotlar  va  boshqa  turdagi  maktabgacha  ta’lim  tashkilotlar  bo‘yicha 
ma’lumotlar;  
  Ta’lim  tashkilotlaridagi    ilg‘or  pedagogik    tajribalar  va    ijodkor    tarbiyachilar  xaqida  axboratlar 
bankini yaratish;   
  Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida Davlat talablari ijrosi monitoringini amalga oshirish uchun zarur 
bo‘lgan nazorat mezonlari va bolalarning bilimini aniqlash uchun ta’limiy topshiriqlar to‘plami; 
  Matbuot orqali ilg‘or pedagogik tajribalarni, ta’lim sohasidagi yangiliklarni targ‘ibot qilish. 
Tashkiliy-metodik faoliyat: 
   Tuman metod  birlashmalarining ishini tashkil qilish; 
   tayanch tashkilotlarini aniqlash, ularda uslubiy yordam ko‘rsatish tizimini  ishlab chiqish; 
  ilmiy-amaliy anjumanlar, pedagogik o‘qishlar, kasbiy ko‘rik-tanlovlarni tayyorlash va o‘tkazish; 
  festivallar, turli  tanlovlar, seminarlarni tashkil etish va o‘tkazish; 
  ta’lim  sohasi  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  tashkilot  va  korxonalar    bilan  hamkorlikda  ishlash  va  ushbu 
ishlarni muvofiqlashtirish; 
  Viloyat, shahar va tuman  miqyosida  ijodiy guruh tashkil etish va faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash.  
  Pedagoglarning  malaka  oshirish  va  qayta  tayyorlash  ishlarini  rejalashtirish  hamda  davriyligini 
ta’minlash. 
  Ta’lim tashkilotlarida “Yil tarbiyachisi” ko‘rik-tanlovlari o‘tkazilishi yuzasidan  metodik tavsiyalar 
berish.  Tuman (shahar) bo‘yicha “Yil MTTi” va boshqa tanlovlarni tashkil etish  Nizomlarini ishlab chiqish 
va o‘tkazishda ishtirok etish. 
   Tuman  (shahar)  ta’lim  tashkilotlari  bazasida  zamonaviy  pedagogik  texnologiyalarni,  ilg‘or 
g‘oyalarni sinovdan o‘tkazish uchun tajriba-sinov maydonchalarini tashkil etish va ularga metodik yordam 
ko‘rsatish.  
Maktabgacha ta’lim tizimini ilmiy salohiyatini oshirish borasida: 
    respublika  maktabgacha  ta’lim  tashkilotlarida  olib  borilayotgan  tajriba-  sinov  ishlari  bankini 
yaratish; 
   innovatsion jarayonlarning ilmiy-metodik ta’minotini ta’minlash; 
   innovatsiyalar bo‘yicha doimiy ishlab turuvchi seminarlarni tashkil etish; 
   maktabgacha ta’lim tizimini ilmiy jihatdan rivojlanish ko‘rsatkichlari, tajriba-sinov va innovatsion 
ishlar natijalarini yoritish bo‘yicha tadbirlar tashkil etish; 
Metodik  xizmat faoliyatining zamonaviy yo‘nalishlari: 
   maktabgacha ta’lim tizimini informatizatsiyalash; 
   uzluksiz  malaka  oshirish  tizimi  servis  xizmatini  tashkil  etish,  ushbu  jarayonning  metodik 
ta’minotini takomillashtirish; 
   maktabgacha ta’lim tizimini axborot-kommunikatsiya ta’minotini yaratish. 

---

 
125 
 
AMALIY FAOLIYAT. 
   O‘zbekiston  Respublikasining  ilk  va  maktabgacha  yoshdagi  bolalar    rivojlanishiga  qo‘yiladigan 
Davlat talablarini  hamda “Ilk qadam” davlat o‘quv  dasturini bajarilishini metodik jihatdan ta’minlashga 
yo‘naltirilgan istiqbol dasturni ishlab chiqish, shu asosida reja tuzish va bajarilishini ta’minlash; 
   Ta’lim  tashkilotlariga  metodik  yordam  ko‘rsatish  maqsadida  metodik  ishlarni  tayyorlash,  nashr 
etish va joylarga yetkazishni tashkil etish; 
   Xududdagi  ta’lim  tashkilotlari  uchun  ta’limiy  o‘yinchoqlar,  ko‘rgazmali  qurollar  va  boshqa 
didaktik materiallar tayyorlashni tashkil etish; 
  Ta’lim  tashkilotlarida  ta’lim-tarbiyani  takomillashtirishga  xizmat  qiladigan  ilg‘or,  zamonaviy 
pedagogik texnologiyalarni aniqlash, tanlash va ommalashtirish; 
  Barcha  davlat  va  nodavlat  maktabgacha  ta’lim  tashkilotlari  va  ular  qoshida  tashkil  etilgan 
rivojlantirish guruhi, bolalarni boshlang‘ich ta’limga bir yil majburiy bepul tayyorlov  guruhlarga metodik 
yordam ko‘rsatish.  
   Viloyat,  shahar,  tuman  xududidagi  maktabgacha  yoshdagi  bolalarning  ta’lim-tarbiyasiga 
yo‘naltirilgan  istiqbolli  rivojlantirish  dasturini  ishlab  chiqish,  uni  viloyat  (shahar,  tuman)  Maktabgacha 
ta’lim bo‘limi metodik Kengashi tasdig‘iga kiritish hamda ushbu dastur asosida tadbirlar belgilash, ularning 
bajarilishini ta’minlash.  
   Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida Davlat talablarining ijrosini amalga oshirish va ta’lim sifatini 
yaxshilashga  qaratilgan  tadbirlarni  ishlab  chiqish,  uni  pedagogik  kengashda  muxokama  qilish  va 
bajarilishini ta’minlash. 
  Viloyat,  shahar,  tuman    Maktabgacha  ta’lim  bo‘limining  monitoring  xizmati  xodimlari  bilan 
hamkorlikda  monitoring  natijalarini  tahlil  qilish,  tarbiyalanuvchilar  bilimida  aniqlangan  kamchiliklarni 
(bo‘shliqlarni) bartaraf etish (to‘ldirish) chora-tadbirlarini ishlab chiqish va uni amaliyotga joriy etilishini 
ta’minlash.  
   Viloyat,  shahar,  tuman  miqyosida  barcha  faoliyat  turlari,  ta’lim-tarbiya  ishlari  bo‘yicha 
innovatsion  pedagogik  texnologiyalar,  ilg‘or  ish  tajribalarni  o‘rganishga,  tarbiyachilar  malakalarini 
oshirishga yo‘naltirilgan o‘quv-metodik seminarlarni tashkil etish va o‘tkazish.  
  Tuman  (shahar)  miqyosida  barcha  faoliyat  turlari  yo‘nalishlari  bo‘yicha  metod  birlashmalarga  
amaliy metodik yordam berish.  
   Viloyat, shahar, tuman miqyosidagi ilg‘or pedagogik tajribalarni o‘rganish, hamda ulardan talabga 
javob beradiganlarini metodika markazining Kengash qarori bilan tuman (shahar) bo‘yicha ommalashtirish, 
viloyat bo‘yicha ommalashtirishga tavsiya etish.  
   Ta’lim tashkilotlarida iqtidorli bolalar bilan ishlashda metodik yordam ko‘rsatish.  
Ta’lim  tashkilotlaridagi  turli  yo‘nalishda  faoliyat  ko‘rsatayotgan  to‘garaklar  ishini  nazorat  qilish 
hamda ularga tegishli metodik yordam ko‘rsatish:  
   Metodik  qo‘llanmalar  bilan  ta’minlanganlik  darajasini  o‘rganish,  tahlil  qilish,  mavjud 
muammolarni hal etish yuzasidan  viloyat maktabgacha ta’lim boshqarmasiga takliflar kiritish:  
   Davlat  talablari  ijrosini  ta’minlash,  ta’lim  samaradorligini  oshirish,  ta’lim-tarbiya  jarayonini 
takomillashtirishga qaratilgan metodik yo‘riqnomalar,  tavsiyalar va mashg‘ulot ishlanmalar ishlab chiqish 
hamda maktabgacha ta’lim tashkilotlariga yetkazish:  
Ta’lim sifatini yaxshilash uchun yangi imkoniyatlar 
Ta’lim  sifatini  yaxshilash  uchun  ushbu  prinsiplarga  quyidagilar  kiradi:  har  bir  bola  uchun 
maktabgacha ta’lim va tarbiya olish imkoniyatining mavjudligi;  
har  bir  bolaning  iste’dodi  nishonalarini,  ishtiyoqlari  va  qobiliyatlarini  rivojlantirish  uchun  shart-
sharoitlar tengligi; 
maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarga ta’lim, tarbiya berish va ularni sog‘lomlashtirishning, oila 
hamda maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyaviy ta’sirining birligi;  
maktabgacha  bo‘lgan  yoshdagi  bolalarga  ta’lim  va  tarbiya  berish  uyg‘unligi;  bolaning  shaxsini 
rivojlantirishga  yo‘naltirilgan  shaxsiy  yondashuv;  maktabgacha  va  umumiy  o‘rta  ta’limning  izchilligi 
hamda uzluksizligi; ta’lim va tarbiyaning demokratik hamda dunyoviy xususiyatga egaligi; ta’lim-tarbiya 
jarayonining shaffofligi va ochiqligi; maktabgacha ta’lim va tarbiya mazmuni, darajasi hamda hajmining 
maktabgacha  bo‘lgan  yoshdagi  bolalarning  rivojlanish  xususiyatlariga  hamda  sog‘lig‘i  holatiga 
muvofiqligidir. 
 

---

 
126