Zamonaviy axborot texnologiyalaridan

www.pedagoglar.uz
26-son 1 –to’plam may 2022 
Sahifa: 129 
saqlab qolish, ularni asrab avaylash va muhofaza qilishda muhim hujjat hisoblanadi. 
O‘zbekiston Respublikasida Qizil kitob ilk bor 1979-yilda taʼsis etilgan. Mazkur 
Qizil kitobga nabotot olamining kamyob, yo‘qolib ketishi xavfi ostidagi turlari 
haqidagi maʼlumotlar kiritilgan. Bundan ko‘zlangan maqsad, jamoatchilik va davlat 
idoralari eʼtiborini tabiat muhofazasi masalalariga jalb etishdan va turlar 
genoofondini saqlab qolishga ko‘maklashishdan iborat edi. Qizil kitobning 1984-yilgi 
nashriga O‘zbekiston florasining yo‘qolib ketish xavfi ostida qolgan 163 ta turi 
kiritilgan. Bu turlarning taqdiri respublika mutaxassislari, olimlari mutassil 
shug‘ullanib kelmoqda. O‘tgan yillar mobaynida olib borilgan kuzatishlar ayrim 
o‘simlik turlarining soni va maydoni ancha kengayganligini ko‘rsatmoqda. Masalan, 
anzur va Suvorov piyozlari oldingi holatiga kelmagan bo‘lsa-da, maʼlum darajada 
ko‘paydi. Eng kamyob o‘simliklardan sanalgan Minkvis teziumi turlarining soni 7 
tadan 17 tagacha ortdi. Qurama tizmasida kamyob o‘simliklardan hisoblangan 
Korovin shirachi o‘simligining mavjudligi aniqlandi. Ayni vaqda ayrim o‘simlik 
turlarining soni keskin qisqarib ketdi. Omonqara o‘simligi, Pskom piyozi, Margarita 
marmaragi kabilar shular jumlasidandir. Keyingi yillarda olib borilgan izlanishlar 
o‘lkamiz florasiga mansub yana 138 turdagi o‘simlikni Qizil kitobga kiritish 
lozimligini 
ko‘satmoqda. 
1998-yil 
maʼlumotlariga 
ko‘ra, 
O‘zbekiston 
Respublikasining Qizil kitobiga kiritilgan o‘simlik turlarining soni 301 tani tashkil 
etgan bo‘lsa, yangi nashrdan 48 oilaga mansub 313 tur o‘simlik o‘rin oladi. 
Mamlakatning boy o‘simlik dunyosida olti mingdan ortiq turli xil o‘simliklar 
mavjud, ular orasida dorivor o‘simliklar ham bor. Bunday o‘tlar ekologik toza bo‘lib 
oziq-ovqat, aromatik va farmatsevtika mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun xom 
ashyo sifatida ishlatiladi.O‘simlik materiallarini kompleks qayta ishlash barcha 
zamonaviy qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi, uning doirasida ishlab 
chiqarishning barcha xalqaro sifat standartlariga javob beradigan ekstraksiya, 
tozalash, konsentratsiya, standartlashtirish amalga oshiriladi. O‘zbekistonda eng keng 
tarqalgan dorivor o‘simliklar rayhon (bazilik), kashnich (koriander), arpabodiyon, 
yalpiz, sebarga hisoblanadi. Yovvoyi o‘simliklarni tekisliklarda va tog‘larda topish 
mumkin, shuningdek, bozorlar va dorixonalarda sotib olish mumkin. Mahalliy aholi 

---