|
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Jo’rayev R.H., Taylaqov N.I., Rasulova G.A. Uzluksiz ta’lim izimi
uchun multmediali elektron darsliklar yaratishga oid ilmiy–metodik
talablar
Uzluksiz ta’lim. – Toshkent, 2005. - №2. – B. 14 -27.
2.
Karimov A.A. “Qurilishda axborot texnologiyalari” fanidan
multimediali ilovalar shakllantirish va ulardan foydalanishning metodik
asoslari// Aniq va tabiy fanlarni o‘qitishning zamonaviy metodologiyasi:
muammo va yechimlari”. Mavzusida respublika ilmiy-amaliy anjumani
materiallari. T.N.Qori Niyoziy noimdagi O’zPFITI. Toshkent – 2021. 52-
55 – betlar.
OLIY O’QUV YURTLARIDA KVANT MEXANIKASI FANIDAN
AMALIY MASHG'ULOTLARNI O’QITISH METODIKASI
Muxtarov E.- Andijon davlat universiteti
Annotasiya:
Kvant mexanikasi qonunlari klassik mexanika
qonunlaridan tubdan farq qiladi. Kvant mexanikasi fanidan masalalar
595
yechish, kursning nazariy tushunchalarini mustahkamlashda muhim omil
hisoblanadi. Ishda fan yuzasidan ayrim masalalarni yechish, jarayonni
kompyuterda modellashtirish yoritilgan.
Kalit so’zlar:
Kvant mexanikasi, Shredinger tenglamasi, to’lqin
funksiya, ehtimollik zichligi, kompyuterda modellashtirish, vodorod atomi,
normallash.
Аннотация:
законы квантовой механики радикально отличаются
от законов классической механики. Решение задач по квантовой
механики является важным фактором укрепления теоретического
понимания курса. Работа посвящена решению некоторых задач
квантовой механики, компьютерному моделированию процесса.
Ключевые слова:
Kвантовая механика, уравнение Шрёдингера,
волновая функция, плотность вероятности, компьютерное
моделирование, атом водорода, нормирование
.
Nazariy fizika kursi, zamonaviy fizikaning asosiy gэoyalari va
tushunchalari tizimini shakllantirishga mo’ljallangan va shu ma’noda
tadqiqotchilar va o’qituvchilarni tayyorlashda bir xil darajada muhim rol
o’ynaydi. Talabalarning aniq ixtisoslashuvidan qat’iy nazar o’qitiladigan
nazariy fizika bo’yicha umumiy kurslar nazariy mexanika, kvant
mexanikasi, klassik elektrodinamika, statistik fizika va termodinamika
fanlarini o’z ichiga oladi.
Kvant mexanikasi qonunlari matematik jihatdan murakkab, unga
muvofiq bo’lgan hodisalarni tasavvur qilish qiyin. Fanning nazariyasini
muhim egallash uchun talabalar bilan amaliy darslar olib boriladi. Amaliy
mashg'ulotlar talabalarga nafaqat kvant mexanikasi usullarini muayyan
muammolarga tatbiq etish ko’nikmalarini egallashga yordam berish, balki
dunyoni anglash chegaralarini kengaytirish, kvant haqidagi g’oyani
shakllantirishga yordam berish uchun mo’ljallangan. Shuningdek, fan
amaliy mashg’ulotining vazifasi ma’ruzalar darslarida talabalar tomonidan
olingan nazariy bilimlarni konkretlashtirish va chuqurlashtirishdir.
Ko’pgina kvantomexanik masalalarni yechish algoritmi quyidagi
bosqichlarni o’z ichiga oladi:
1. Sistema holatini to'liq tavsiflovchi to’lqin funksiya
Shredinger tenglamasi bilan aniqlanadi.
596
2. Shredinger tenglamasi fizik sistema uchun Gamilton operatori
aniqlanganda aniq bo'ladi.
Masala. Vodorod atomidagi elektronning
holatida to’lqin funksiyasi
(1)
ko’rinishida berilgan, bu yerda
birinchi Bor radiusi. Mazkur holatda
yadrodan elektrongacha bo’lgan eng katta ehtimoliy masofa
ni toping
[1].
Masalaning yechilishi:
Ehtimollar nazariyasida muqarrar hodisaning ehtimolligi birga teng, deb
hisoblashga kelishilgan [2]. Demak, bu kelishuvga asosan
(2)
ifodani yozish mumkin. (1) ifoda normallash sharti deb yuritiladi, mazkur
shartni qanoatlantiruvchi funksiya normallashgan funksiya hisoblanadi
[3]. Masala shartida berilgan to’qin funksiya ifodasini (2) ga qo’yib,
dastlab doimiyni aniqlaymiz.
(3)
(3) ifodadan ko’rinadiki, integral ostida ikkita o’zgaruvchi qatnashmoqda,
integral qiymatini hisoblash uchun bo’laklab integrallash usulidan
foydalanamiz, u holda:
(4)
bundan
(5)
doimiyni (5) dagi ifodasini to’lqin funksiyaning masala shartida berilgan
tenglamasiga qo’yilsa, natijada to’lqin funksiyaning umumiy ko’rinishi
kelib chiqadi:
(6)
597
To’lqin funksiya hech qanday ma’noga ega emas, uning modulining
kvardati
elementar hajmda zarrachani topilish ehtimolligini bildiradi,
ya’ni
(7)
Agar hajm elementi sifatida qalinligi
bo’lgan sferik qatlam olinsa, (1)
ga asosan (7) quyidagicha yoziladi:
(8)
funksiyada bo’yicha hosila olib, uni nolga tenglaymiz:
Do'stlaringiz bilan baham: |
