Замонавий узлуксиз таълимни рақамлаштириш: педагогика соҳасида

Ключевые слова:
 менеджмент, менеджмент, образовательное 
право, педагогический менеджмент
. 
 
 
XXI asr boshlarida ta'lim sohasida ijobiy o'zgarishlarning 
insonparvar yo'llarini faol izlash muhim masala sifatida ko‘rilmoqda. 
Insoniyat, jamiyatining salomatligi va farovonligi zamonaviy bilim va 
borliqning o‘zagiga aylanib bormoqda. Zamonaviy pedagogik 
jarayonlarning negizida menejment fani turadi, bu esa ta’lim, tarbiya va 
rivojlanishning yakuniy natijasini olishga qaratilgan vazifani keltirib 
chiqaradi. 
Pedagogik menejment nazariyasi ikki fan: pedagogika va ijtimoiy 
boshqaruv nazariyasi chorrahasida tug'ilgan. Ma’lumki, fan o‘z 
taraqqiyotida bir necha bosqichlardan o‘tadi: bilimlarni to‘plash, empirik 
materialni umumlashtirish, nazariy bilimlarni olish, so‘ngra ishlab 
chiqilgan texnologiyalar shaklida amaliyotga qaytish. 
“Menejment” so‘zi ingliz tilidan (inglizcha “management”) 
o‘zlashtirilgan va so‘zma-so‘z “management” deb tarjima qilingan. Biroq, 
bu atamaning ildizlari uzoq o‘tmishga borib taqaladi. Inglizcha “manage” 
so'zi lotincha “manus” dan olingan bo‘lib, qo‘l degan ma’noni anglatadi. 
Dastlab “boshqarish” so'zi “otlarni haydash”, keyin “qurol ishlatish”, 

---

367 
“arava haydash” va faqat keyinroq “odamlarni boshqarish” degan ma’noni 
anglatadi. 
“Menejment” tushunchasi eng umumiy va universal tushunchalardan 
biridir, shuning uchun pedagogik adabiyotlarni tahlil qilish shuni 
ko'rsatadiki, uni ta’riflashga yagona yondashuv yo‘q, chunki fikrlar turli 
xil, ba’zan qarama-qarshi yondashuvlar ham mavjud. V.I. Dal lug‘atida 
“Menejment” tushunchasi boshqarmoq, amalga oshirmoq, uddasidan 
chiqmoq yoki yo‘llamoq, yaxshi ish va amalga boshlash, undash kabi 
ma’nolarni bildirishi ko‘rsatilgan.
S.I.Ojegovning izohli lug‘atida menejment hokimiyatning faoliyati 
deb ta’riflangan. Boshqarish esa kimningdir yoki biror narsaning 
yo‘nalishini, harakatini yo‘naltirishni anglatadi; birovning yoki biror 
narsaning faoliyatini, harakatini boshqarmoq. 
L.B.Itelson ta’kidlaydiki, menejment ta’sirlar majmui bo‘lib, buning 
natijasida oldindan tayyorlangan maqsadga erishiladi. 
L.P.Buyeva “Menejment” tushunchasini tizimli tashkil etish, kishilar 
faoliyatini ratsionallashtirish va shaxsni shakllantirish orqali ijtimoiy 
munosabatlarni ongli tartibga solish deb ta’riflaydi. 
V.G. Afanasyevning fikriga ko‘ra, menejment - bu nafaqat ongli 
faoliyat, balki qarorlar va ularni amalga oshirish usullarini ishlab chiqish 
bilan bog‘liq bo‘lgan, ma’lum bir tizimning ishlashini tizimli ravishda 
olish orqali ma’lum bir maqsadga muvofiq ravishda tartibga soluvchi, 
ongli va maqsadli faoliyat, axborotni qayta ishlash va undan foydalanish. 
Menejment qarorlar qabul qilishga, boshqaruv ob’ektini belgilangan 
maqsadga muvofiq tashkil etishga, nazorat qilishga, tartibga solishga, 
ishonchli ma’lumotlar asosida tahlil qilish va umumlashtirishga qaratilgan 
faoliyat sifatida qaraladi. 
Ta'lim tizimini boshqarish - bu turli xil ehtiyojlarni qondirish uchun 
maqbul sharoitlarni yaratish maqsadida uning rivojlanish jarayonini ongli 
ravishda tartibga solish, shahar va viloyatning ilmiy va madaniy, iqtisodiy 
salohiyatidan maksimal darajada foydalanish asosida ta’limning barcha 
bosqichlarida talabalarning ehtiyojlarini qondirishdir. 
Zamonaviy 
ta’lim 
tizimini 
rivojlantirishning 
o‘ziga 
xos 
xususiyatlaridan biri ta’limni davlat va jamoat boshqaruviga o’tish (davlat 
va jamiyatning sa’yi harakatlarini birlashtirish, o‘qituvchilar, o‘quvchilar, 
oilalarga ko‘proq huquq va erkinliklarni ta’minlash shakllari, ta’lim 
jarayonini tanlash). Shu munosabat bilan o‘qituvchilar, o‘quvchilar, ota-
onalar nafaqat ta’limning ob’yekti, balki sub’yektiga ham aylanadi. 

---

368