Zahiriddin muhammad bobur nomli andijon davlat universiteti ijtimoiy fanlar kafedrasi

Aqliy bilish - insonning borliqni mantiqiy tafakkur asosida bilishidir.
Abstraktsiya (mavhumlashtirish) - hodisa, narsaning xossalarini, munosabatlarini,
taraqqiyot bosqichlarini fikran bilish.
Analiz - obyektni fikran mayda bo’laklarga bo’lib, ular o’rtasidagi bog’lanishlar,
Analogiya - narsa va hodisalar xususiyatlarining o’xshashligini o’rganish.
Antropologiya - inson mohiyatini, uning tabiat va jamiyatdagi o’rnini, o’ziga xos nisbatan tarixan tarkib topgan ezgu munosabatlarini ifodalaydi.
Axloqiy qadriyatlar - kishilarning bir-birlariga, o’zlari mansub jamoaga, vatanga xususiyatlarini o’rganuvchi fan. Mazkur fan inson mohiyatini "men", "shaxs", "ong", "ruh"
Boburni (1483 -1530 y.) bilish, anglash uchun eng ishonchli manba uning asarlaridir. Boburning har bir satrida uning «meni» gavdalanadi. Boburona satrlarda uning qalbi, dunyoqarashi, hajr - alamlari, muhabbati - hamma-hammasi o’zligini ko’rsatib turadi.
“Boburnoma” asari jahon ma’naviy madaniyatida muhim ahamiyatga ega. U bayon qilingan voqea-hodisalarning rang-barangligi va obyektivligi, sermazmun va chuqurligi, tili va uslubi bilan o’rta asrda yozilgan barcha solnomalardan farqlanib turadi. Bobur mazkur asarni o’zi ko’rgan, boshidan kechirgan yoki zamondoshlarining aniq shahodati bo’yicha bayon qilgan materiallar asosida yozgan. Asarning yutug’i bayon qilinayotgan narsalarga tanqidiy munosabatning kuchliligidir.
Bedil(1644-1721)ning shoh kitobi - entsiklopedik asar "Irfon"-"Bilim"da u tabiiyot, adabiyot, falsafa, sotsiologiya masalalariga to’xtaladi. U bu asarning kirish va so’nggi qismida islom dini, kalom va tasavvuf masalalariga e’tiborni qaratdi.
Bedil "Irfon"da borliq, materiya, zarrachalar, organik va anorganik tabiat haqida, o’simliklar, hayvonot va odamning paydo bo’lishi to’g’risida fikr yuritadi. Borliq-xasti, yo’qlik-nisti, fano-vaqtinchalik, baqo-abadiylik singari falsafiy tushunchalar ustida fikr yuritadi.
Bedil dunyoqarashi panteistik xarakterdadir.
Bedil "CHor unsur" asarida borliqdagi narsalarning eng birinchi negizi-havo deb yozadi.
Bekon (1561-1626) ingliz empirizmining asoschisidir. Uning uqtirishicha, tabiatni bilish manbai tajribadir. Sezgilar orqali olingan tabiat to’g’risidagi bilimlarimiz tajribada tekshirish, tahlil qilish, aniqlash orqali to’ldiriladi. Uningcha, tabiatshunoslik barcha fanlarning onasidir.
Buddaviylik - diniy - falsafiy ta’limot sifatida Hindistonda eramizdan avvalgi VI asrda vujudga kelgan. Asoschisi Gautama, laqabi "Budda" - nurlangan. Mazkur ta’limot tenglikni, o’z-o’zini axloqiy kamolga yetkazish, sabr- bardoshli bo’lish g’oyalarini ilgari surgan. Buddizm O’rta Ociyoga Kushonlar davrida (II-IV asrlar) keng tarqalgan.
Borliq - o’tmishda mavjud bo’lgan, hozirda mavjud, kelajakda mavjud bo’ladigan narsalar, hodisalar, jarayonlar, shuningdek obyektiv va subyektiv realliklar jamidir.