Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

2.2. Chigit tuklanishi tiplarining irsiylanishi.
G‘o‘zada chigit tuklanishi tiplarining irsiylanishi va namoyon bo‘lishi to‘rtta noallel genlar faoliyati orqali amalga oshadi. Ulami funksiyasi va o ‘zaro ta’sir tipiga qarab uchta guruhga bo‘lish mumkin.
1. Kumulativ polimeriya tipida o ‘zaro ta’sir ko‘rsatuvchi Ft|-ftl, FGgenlari. Ularning dominant allellari g ‘o ‘za chigitining mikropile qismidagi tuklanishni rivojlantiradi. Chigit mikropilesidagi tuklanishning rivojlanish darajasi bu ikki gen dominant allellarining soniga bog‘liq. Agar genotipda ulaming soni to‘rtta (FtlFtlFt2Ft2) bo‘lsa, mikropiledagi tuklanish kuchli rivojlanadi va quyuq b o‘ladi. Agar genotipda bu genlaming dominant allellari bo'lmasa, y a ’ni retsessiv digomozigota (ftlftlft2ft2) li bo‘lsa, chigit mikropilesida tuklanish butunlay bo‘lmaydi va chigit tuksiz b o‘ladi. Genotipda dominant allellaming soni 1, yoki 2, yoki 3 ta bo‘lsa, chigit mikropilesidagi tuklanish quyuqligi bo'yicha oraliq xilma-xillik namoyon bo‘ladi. Bu genlar strukturaviy genlar jumlasiga kirib, ularni tuklanishning asosiy genlari deb ataladi.

2.1. G‘ozalarda chigit tuklanish tiplari
2. O‘zaro komplementar ta’sirida faoliyat ko‘rsatuvchi genlar. Ularga quyidagi ikkita noallel genlar kiradi:
a) Ftl-f() geni. Bu genning dominant allellari gomozigota (F„Ftl) holatda genlaming komplementar ta’sirida qatnashadi.
b) Fc- f geni. Bu gen F genidan farqli o‘laroq mustaqil faoliyat ko‘rsata olmaydi. Bu genning dominant allellari gomozigota (FcFc) va geterozigota (F fc) holatlarida FtlF, geni bilan o‘zaro komplementar ta’sir etgan holatda chigitning xalaza va yon tomonlarida tuklanishning rivojlanishini ta’minlaydi. Shuning uchun bu gen qo‘shimcha gen deb ataladi. Uning allellari to‘liqsiz dominantlik holatida irsiylanadi. Fc- f geni ham strukturaviy genlarga kiradi.
3. Epistatik ta’sir etuvchi gen gen-ingibitor (I-i). Bu genning dominant allellari ham gomo- va geterozigota (II, li) holatlarda yuqorida bayon etilgan uchta strukturaviy genlar (Ft,-Ft,, Ft2-Ft2, Fc-Fc) ning faoliyatini butunlay to‘xtatadi, natijada IIF(1Ft|F(2Ft2FcFc yoki iiF(1FtlF(2F(2FcFc genotiplarga ega bo‘lgan o ‘simliklaming chigitlari tuksiz (yalang‘och) bo‘ladi.