Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti


Noallel genlar o’zaro ta’sirining kombinirlangan tipi



Download 1,64 Mb.
bet5/10
Sana10.06.2022
Hajmi1,64 Mb.
#651481
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
3-kurs 303-guruh Alijonova Mohlaroy (2)

1.2. Noallel genlar o’zaro ta’sirining kombinirlangan tipi.
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining akademigi D.A.Musaev o‘z shogirdlari bilan qariyb 50 yil g‘o‘za genetikasi ustida olib borgan ilmiy tadqiqotlari natijasida dunyoda birinchi bo‘lib G.hirsutum L. turiga mansub g‘o‘zaning genetik kolleksiyasi liniyalarida chigit ustidagi tola qoplami (tuk va tola) ning irsiylanishi haqidagi ilmiy nazariyani yaratdi. Bu nazariyaga ko‘ra, chigit ustidagi tuklanishning irsiylanishi uch guruh genlarga bog‘liq:
1. Gen ingibitor – I – i. Bu genning dominant allellari gomo va geterozigota holatlarda chigit tuklanishining asosiy va qo‘shimcha genlari faoliyatini to‘xtatib qo‘yadi, natijada chigit tuksiz – yalang‘och urug‘li bo‘ladi.
2. CHigit tuklanishining asosiy genlari. Ular asosan ikki juft – Ft1-ft1 va Ft- ft2 bo‘lib, gen-ingibitor retsessiv gomozigota (ii) bo‘lgan vaqtda chigitning mikropile qismidagi tuklanishni rivojlantiradi. Ular kumulyativ polimeriya tipida faoliyat ko‘rsatadi.
3. CHigit tuklanishining qo‘shimcha geni - Fc – fc. Bu gen genotipda gen-ingibitor retsessiv gomozigota holatida bo‘lganda, asosiy genlarning birinchisi - Ft1 – ft1 bilan komplementar ta’sirda bo‘lib, chigitning xalaza va yon tomonlaridagi tuklanishni rivojlantiradi.
Demak, chigit tuklanishining irsiylanishi kamida 4 juft genga bog‘liqligini ko‘ramiz.
Akademik D.A.Musayev olib borilgan tadqiqotlar natijasiga suyangan holda umumiy genetika faniga birinchi bo‘lib noallel genlar o‘zaro ta’sirining yangi tipi – kombinirlangan tipni kiritdi. Bu tipning asosiy xususiyati shundaki, bitta belgining – chigit ustidagi tuklanishning irsiylanishida bir vaqtning o‘zida noallel genlar o‘zaro ta’sirining barcha tiplari – komplementariya, epistaz, polimeriya, asosiy va qo‘shimcha genlarning o‘zaro ta’siri kabilar ishtirok etadi. Bu dunyo fanidagi buyuk kashfiyotlardan biri hisoblanadi.
Dastlab chigit tuklanishining irsiylanishida ishtirok etuvchi asosiy genlar – Ft- ft1 va Ft2 – ft2 ning faoliyatini ko‘rib chiqaylik. Buning uchun genetik kolleksiyaning L-15 va L-110 liniyalarini olamiz. L-15 liniya o‘simliklari normal mikropilyar tuklanishga ega, L-110 liniya o‘simliklari esa retsessiv yalang‘och urug‘li. Bu liniyalarni o‘zaro chatishtiramiz:
n – MS rGS
P ♀ L - 15 X ♂ L - 110
ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc ii ft1ft1ft2ft2 fcfc
g i Ft1Ft2 fc i ft1ft2 fc
F1 ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – m-MS (o‘rtacha mikropilyar tuklanish)
m-MS m-MS
P ♀ ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc X ♂ ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc
g i Ft1Ft2 fc i Ft1Ft2 fc
i Ft1ftfc i Ft1ft2 fc
i ft1Ft2 fc i ft1Ft2 fc
i ft1ft2 fc i ft1ft2 fc
2 1. ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 1 n-MS normal mikropilyar tuklanish
2. ii Ft1Ft1Ft2ft2 fcfc – 2
3. ii Ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 2 4 p-MS oraliq mikropilyar tuklanish
4. ii Ft1Ft1ft2ft2 fcfc – 1
5. ii ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 6 m-MS o‘rtacha mikropilyar tuklanish
6. ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 4
7. ii Ft1ft1ft2ft2 fcfc – 2 4 nz-MS juda kichik mikropilyar tuklanish
8. ii ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 2
9. ii ft1ft1ft2ft2 fcfc – 1 1 rGS retsessiv yalang‘och urug‘li
SHunday qilib, F2 da ikkita fenotipik sinf kuzatiladi:
- mikropilyar tuklanishli o‘simliklar
- retsessiv yalang‘och urug‘li o‘simliklar
Ularning nisbati 15:1.
CHigit tuklanishining asosiy genlari – Ft1-ft1 va Ft2-ft2 digenli polimeriya tipida faoliyat ko‘rsatadi. Ularning ta’siri kumulyativ polimeriya tipida bo‘ladi, ya’ni tuklanish dominant allellarning soniga bog‘liq:
4 ta dominant allel (Ft1Ft1Ft2Ft2) normal mikropilyar (n-MS) tuklanishni beradi;
3 ta dominant allel (Ft1Ft1Ft2ft2, Ft1ft1Ft2Ft2) oraliq mikropilyar (p-MS) tuklanishni beradi;
2 ta dominant allel (Ft1Ft1ft2ft2, ft1ft1Ft2Ft2, Ft1ft1Ft2ft2) o‘rtacha mikropilyar (m-MS) tuklanishni beradi;
1 ta dominant allel (Ft1ft1ft2ft2, ft1ft1Ft2ft2) juda kichik mikropilyar (nz-MS) tuklanishni beradi;
hamma retsessiv allellar (ft1ft1ft2ft2) retsessiv yalang‘och urug‘ni (rGS) beradi.
Asosiy genlar faoliyat ko‘rsatishlari uchun gen ingibitor retsessiv gomozigota (ii) holatda bo‘lishi lozim.
Endi gen ingibitor ishtirok etgan liniyalarni o‘zaro chatishtirib ko‘ramiz:
dominant absolyut normal mikropilyar yalang‘och urug‘li tuklanish
DAGS n-MS
P ♀ L - 70 X ♂ L - 15
II ft1ft1ft2ft2 fcfc ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc
g I ft1ft2 fc i Ft1Ft2 fc
F1 Ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – yalang‘och urug‘li GS\GS GS
P ♀ Ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc X ♂ Ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc
F1 duragaylari trigeterozigota bo‘lganligi sababli, ota-onaning har biri
sakkiztadan gameta hosil qiladi:
g I Ft1Ft2 fc I Ft1Ft2 fc
I Ft1ft2 fc I Ft1ft2 fc
I ft1Ft2 fc I ft1Ft2 fc
I ft1ft2 fc I ft1ft2 fc
i Ft1Ft2 fc i Ft1Ft2 fc
i Ft1ft2 fc i Ft1ft2 fc
i ft1Ft2 fc i ft1Ft2 fc
i ft1ft2 fc i ft1ft2 fc
2 1. II Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 DAGS
2. II Ft1Ft1Ft2ft2 fcfc – 2 DAGS
3. II Ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 2 DAGS
4. II Ft1Ft1ft2ft2 fcfc – 1 DAGS
5. II ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 DAGS 16 DAGS
6. II Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 4 DAGS
7. II Ft1ft1ft2ft2 fcfc – 2 DAGS
8. II ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 2 DAGS
9. II ft1ft1ft2ft2 fcfc – 1 DAGS
10. Ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 2 DAGS
11. Ii Ft1Ft1Ft2ft2 fcfc – 4 DAGS
12. Ii Ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 4 DAGS
13. Ii Ft1Ft1ft2ft2 fcfc – 2 DAGS
14. Ii ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 2 DAGS 32 DAGS
15. Ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 8 DAGS
16. Ii Ft1ft1ft2ft2 fcfc – 4 DAGS
17. Ii ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 4 DAGS
18. Ii ft1ft1ft2ft2 fcfc – 2 DAGS
19. ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 n-MS 1 n-MS
20. ii Ft1Ft1Ft2ft2 fcfc – 2 p-MS 4 p-MS
21. ii Ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 2 p-MS
2 2. ii Ft1Ft1ft2ft2 fcfc – 1 m-MS
23. ii ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 m-MS 6 m-MS
24. ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 4 m-MS
25. ii Ft1ft1ft2ft2 fcfc – 2 nz-MS 4 nz-MS
26. ii ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 2 nz-MS
27. Ii ft1ft1ft2ft2 fcfc – 1 rGS 1 rGS
48 DAGS + 1 rGS = 49 GS (yalang‘och urug‘li)
1 n-MS + 4 p-MS + 6 m-MS + 4 nz-MS = 15 MS (mikropilyar tuklanish)
F2 da ikkita fenotipik sinf hosil bo‘ladi:
- yalang‘och urug‘li (chigitli) o‘simliklar
- mikropilyar tuklanishli o‘simliklar
Ularning nisbati 49 : 15.
Gen ingibitor genotipda dominant gomo- va geterozigota ( II va Ii ) holatlarda ishtirok etgan taqdirda, fenotipda yalang‘och urug‘ (GS) hosil bo‘ladi, ular dominant yalang‘och urug‘lilar hisoblanadi. Genotipda barcha genlar retsessiv gomozigota ( ii ft1ft1ft2ft2 fcfc ) holatda bo‘lsa, u holda retsessiv yalang‘och urug‘ hosil bo‘ladi.
Nihoyat, noallel genlar o‘zaro ta’sirining komplementar tipida chigit tuklanishining irsiylanishini ko‘rib chiqamiz:
to‘liq tuk bilan normal mikropilyar qoplangan tuklanish
OS n-MS
P ♀ L - 47 X ♂ L - 15
ii Ft1Ft1Ft2Ft2 FcFc ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc
g i Ft1Ft2 Fc i Ft1Ft2 fc
F1 ii Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc – chigitning mikropile qismida normal tuklanish, chigitning xalaza qismida tuklanishning notekis taqsimlanishi PS PS PS
P ♀ ii Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc X ♂ ii Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc
g i Ft1Ft2 Fc i Ft1Ft2 Fc
i Ft1Ft2 fc i Ft1Ft2 fc
F2 ii Ft1Ft1Ft2Ft2 FcFc –1 OS
ii Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc – 1 PS
ii Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc – 1 PS
ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 n-MS
F2 da uchta fenotipik sinflar hosil bo‘lib, ularning nisbati 1 : 2 : 1.
Endi yuqorida ko‘rib o‘tilgan noallel genlar o‘zaro ta’siri tiplarining bir kombinatsiyada chigit tuklanishining irsiylanishiga ko‘rsatadigan ta’sirlari ustida to‘xtalamiz:
DAGS OS
P ♀ L - 70 X ♂ L - 47
II ft1ft1ft2ft2 fcfc ii Ft1Ft1Ft2Ft2 FcFc
g I ft1ft2 fc i Ft1Ft2 Fc
F1 Ii Ft1ft1Ft2ft2 Fcfc – GS
GS GS
P ♀ Ii Ft1ft1Ft2ft2 Fcfc X ♂ Ii Ft1ft1Ft2ft2 Fcfc
g I Ft1Ft2 Fc I Ft1Ft2 Fc
I Ft1Ft2 fc I Ft1Ft2 fc
I Ft1ft2 Fc I Ft1ft2 Fc
I Ft1ft2 fc I Ft1ft2 fc
I ft1Ft2 Fc I ft1Ft2 Fc
I ft1Ft2 fc I ft1Ft2 fc
I ft1ft2 Fc I ft1ft2 Fc
I ft1ft2 fc I ft1ft2 fc
i Ft1Ft2 Fc i Ft1Ft2 Fc
i Ft1Ft2 fc i Ft1Ft2 fc
i Ft1ft2 Fc i Ft1ft2 Fc
i Ft1ft2 fc i Ft1ft2 fc
i ft1Ft2 Fc i ft1Ft2 Fc
i ft1Ft2 fc i ft1Ft2 fc
i ft1ft2 Fc i ft1ft2 Fc
i ft1ft2 fc i ft1ft2 fc
2 1. II Ft1Ft1Ft2Ft2 FcFc – 1
2. II Ft1Ft1Ft2ft2 FcFc – 2
3. II Ft1ft1Ft2Ft2 FcFc – 2
4. II Ft1Ft1ft2ft2 FcFc – 1
5. II ft1ft1Ft2Ft2 FcFc – 1 16 Dominant GS
6. II Ft1ft1Ft2ft2 FcFc – 4
7. II Ft1ft1ft2ft2 FcFc – 2
8. II ft1ft1Ft2ft2 FcFc – 2
9. II ft1ft1ft2ft2 FcFc – 1
10. II Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc – 2
11. II Ft1Ft1Ft2ft2 Fcfc – 4
12. II Ft1ft1Ft2Ft2 Fcfc – 4
13. II Ft1Ft1ft2ft2 Fcfc – 2
14. II ft1ft1Ft2Ft2 Fcfc – 2 32 Dominant GS
15. II Ft1ft1Ft2ft2 Fcfc – 8
16. II Ft1ft1ft2ft2 Fcfc – 4
17. II ft1ft1Ft2ft2 Fcfc – 4
18. II ft1ft1ft2ft2 Fcfc – 2
19. II Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 1
20. II Ft1Ft1Ft2ft2 fcfc – 2
21. II Ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 2
22. II Ft1Ft1ft2ft2 fcfc – 1
23. II ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 16 Dominant GS
24. II Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 4
25. II Ft1ft1ft2ft2 fcfc – 2
26. II ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 2
27. II ft1ft1ft2ft2 fcfc – 1
28. Ii Ft1Ft1Ft2Ft2 FcFc– 2
29. Ii Ft1Ft1Ft2ft2 FcFc – 4
30. Ii Ft1ft1Ft2Ft2 FcFc – 4
31. Ii Ft1Ft1ft2ft2 FcFc – 2
32. Ii ft1ft1Ft2Ft2 FcFc – 2 32 Dominant GS
33. Ii Ft1ft1Ft2ft2 FcFc – 8
34. Ii Ft1ft1ft2ft2 FcFc – 4
35. Ii ft1ft1Ft2ft2 FcFc – 4
36. II ft1ft1ft2ft2 FcFc – 2
37. Ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 2
38. Ii Ft1Ft1Ft2ft2 fcfc – 4
39. Ii Ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 4
40. Ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 8
41. Ii Ft1Ft1ft2ft2 fcfc – 2 32 Dominant GS
42. Ii ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 2
43. Ii Ft1ft1ft2ft2 fcfc – 4
44. Ii ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 4
45. Ii ft1ft1ft2ft2 fcfc – 2
46. Ii Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc – 4
47. Ii Ft1Ft1Ft2ft2 Fcfc – 8
4 8. Ii Ft1ft1Ft2Ft2 Fcfc – 8
49. Ii Ft1Ft1ft2ft2 Fcfc – 4
50. Ii ft1ft1Ft2Ft2 Fcfc – 4 64 Dominant GS
51. Ii Ft1ft1Ft2ft2 Fcfc – 16
52. Ii Ft1ft1ft2ft2 Fcfc – 8
53. Ii ft1ft1Ft2ft2 Fcfc – 8
54. Ii ft1ft1ft2ft2 Fcfc – 4
55. ii Ft1Ft1Ft2Ft2 FcFc – 1 OS
56. ii Ft1Ft1Ft2ft2 FcFc – 2 OS
57. ii Ft1ft1Ft2Ft2 FcFc – 2 OS
58. ii Ft1Ft1ft2ft2 FcFc – 1 OS
59. ii ft1ft1Ft2Ft2 FcFc – 1 m-MS
60. ii Ft1ft1Ft2ft2 FcFc – 4 OS
61. ii Ft1ft1ft2ft2 FcFc – 2 nz-MS
62. ii ft1ft1Ft2ft2 FcFc – 2 nz-MS
63. ii ft1ft1ft2ft2 FcFc – 1 rGS
64. ii Ft1Ft1Ft2Ft2 Fcfc – 2 PS
65. ii Ft1Ft1Ft2ft2 Fcfc – 4 PS
66. ii Ft1ft1Ft2Ft2 Fcfc – 4 PS
67. ii Ft1Ft1ft2ft2 Fcfc – 2 PS
68. ii ft1ft1Ft2Ft2 Fcfc – 2 m-MS
69. ii Ft1ft1Ft2ft2 Fcfc – 8 m-MS
70. ii Ft1ft1ft2ft2 Fcfc – 4 nz-MS
71. ii ft1ft1Ft2ft2 Fcfc – 4 nz-MS
72. ii ft1ft1ft2ft2 Fcfc – 2 rGS
73. ii Ft1Ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 n-MS
74. ii Ft1Ft1Ft2ft2 fcfc – 2 p-MS
75. ii Ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 2 p-MS
76. ii Ft1Ft1ft2ft2 fcfc – 1 m-MS
77. ii ft1ft1Ft2Ft2 fcfc – 1 m-MS
78. ii Ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 4 m-MS
79. ii Ft1ft1ft2ft2 fcfc – 2 nz-MS
80. ii ft1ft1Ft2ft2 fcfc – 2 nz-MS
81. ii ft1ft1ft2ft2 fcfc – 1 rGS
192 ta dominant GS + 4 ta retsessiv GS = 196 ta yalang‘och urug‘li (chigitli) – GS o‘simliklar;
16 ta nz-MS + 17 ta m-MS + 4 ta p-MS + 1 ta n-MS = 38 ta mikropilyar tuklanishli – MS o‘simliklar;
12 ta PS va 10 ta OS tipli o‘simliklar.
F2 da to‘rtta fenotipik sinflar hosil bo‘lib, ularning nisbati 196:38:12:10.
SHunday qilib, chigit ustidagi tuklanishning irsiylanishida 4 juft noallel genlar ( I-i, Ft1-ft1, Ft2-ft2 va Fc-fc ) ishtirok etib, ularning faoliyatida bir vaqtning o‘zida noallel genlar o‘zaro ta’sirining komplementar, epistaz, polimeriya tiplari, shuningdek, asosiy genlar bilan qo‘shimcha gen o‘rtasidagi o‘ziga xos ta’sir tipining mavjudligini ko‘ramiz.
Asosiy Ft1-ft1 gen Fc bilan komplementar ta’sir tipida bo‘lsa, Ft2-ft2 esa qo‘shimcha gen bilan komplementar munosabatda emas.
ii Ft1Ft1ft2ft2 FcFc - OS tipli tuklanish
ii ft1ft1Ft2Ft2 FcFc - m-MS tipli tuklanish
ii Ft1Ft1ft2ft2 Fcfc - PS tipli tuklanish
ii ft1ft1Ft2Ft2Fcfc - m-MS tipli tuklanish.


Download 1,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish