Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

1  Немов  P.C.  Психология.  Книга  2.  Психология  образования.  —М.: 

ВЛДДОС.  2003.  С.403.

519

---

xotin,  beka,  oila boshlig‘i kabi  oilaviy rollarning bir xil tushunil- 

masligi,  er-xotinlarning  bir-biriga  yuqori  talablar  qo‘yishi  sabab 

bo‘Iishi  mumkin.

Bola tarbiyasiga salbiy ta’sir etuvchi omillarni amalda bartaraf 

etish uchun  er-xotin orasidagi o‘zaro  munosabatlar quyidagi  aso­

siy tamoyillar asosida qurilishi lozim:

1.  Turmush  o‘rtog‘ingizni  o‘zingizga  yoqadigan  qilib  qayta 

o‘zgartirish vazifasini  qo‘ymang.  Uni  shaxs  sifatida tushunishga, 

voqelikka uning ko‘zi bilan qarashga,  odatiy bo‘lmagan,  o‘rganil- 

magan,  lekin bola tarbiyasida muhim bo‘lmagan jihatlar bo'yicha 

aqlli kelishuvni amalga oshiring.

2.  Fikrlarda,  qarashlarda,  ayniqsa  tarbiya  masalalari  bo‘yicha 

umumiylikni barcha iloji bor usullar bilan mustahkamlashga ha­

rakat qiling.

3.  Oila  qurgan  insonlar  shaxs  sifatida  shakllanib  bo‘lganligi 

uchun  qarashlarda farqlar yuzaga kelganda nizolashishgacha olib 

bormaslik lozim.

4.  0 ‘z  xatolaringizni  ochiq tan  olishga,  haqligingizdan  shub- 

halanishga uyalmang.

5. Turmush o‘rtog‘ingizga tanqidiy munosabatda bo‘lishdan ol- 

din, o‘zingizga ham tanqidiy munosabatda boling.  Buning uchun 

har doim ko‘p  asoslar topilishi mumkin.

6

.  Turmush  o‘rtog‘ingizda  ayrim  kamchiliklar,  masalan,  sal- 

biy xarakter xislatlari paydo bo‘lsa,  normal holat deb  qabul qilish 

lozim.  Barchada kamchilik bor,  beayb parvardigor.

Oilada tarbiyaviy maqsadlarni amalga oshirish uchun ota-ona- 

lar turli  tarbiya  vositalaridan  fodalanishadi:  bolani  rag‘batlantiri- 

shadi,  jazolashadi,  uning  uchun  namuna  bo‘lishga  harakat  qili- 

shadi.  Do‘stona munosabatda bildirilgan  maqtov,  befarq va sovuq 

ota-onalardan olingan maqtovga qaraganda ta’sirliroqdir. Jazolash 

va taqiqlashga nisbatan maqtovdan  aql bilan foydalanish hisobiga 

bolani shaxs sifatida shakllanishiga ijobiy ta’sir qilish mumkin.

Bolani  boshqa yo‘1  bilan  amalda  o‘zgartirib  bolmaganida ja- 

zolashdan  ham  foydalanish  mumkin.  Agar jazolash  uchun  ehti-

520

---

yoj  tug‘ilsa,  uning  tarbiyaviy  ta’sirini  oshirish  uchun  iloji  bori- 

cha qilgan xatti-harakati uchun jazolashga intilish kerak. Jazolash 

adolatli,  lekin juda  shafqatsiz  bo‘lmasligi  lozim.  Juda  qattiq ja­

zolash  bolada  qo‘rquv  paydo  qilishi  mumkin.  Bolaning  qilgan 

xatosi  unga  yaxshilab  tushuntirilsa,  jazolash  samarali  bo‘ladi. 

Ko‘proq jazolanadigan,  baqiriladigan  bolalar,  ota-onadan  uzoq- 

lashadi, emotsional befarq bo‘lib qoladi hamda yuqori agressivlik- 

ni namoyon etadi.