Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

1  Umarov  B.M.  Bolalar  va 

0

‘smirlar  suitsidining  yosh  va  ijtimoiy  psixologik 

xususiyatlari:  Psixol.  fan.  nomz.  ...  dis.  —  Т.:  TD PU ,  1993.  —  154 b.

2  Muxtorov  E.M.  O'smirlar guruhida  o ‘zini  o ‘zi psixologik  muhofaza  qilishning 

o ‘ziga  xos  xususiyatlari:  Psixol.  fan.  nomz.  ...  dis.  avtoref.  —Т.:  T D PU ,  2009. 

-   24 b.

359

---

N.G.Kamilova,  E.I.Ganeyeva,  Z.F.Kamaletdinova ishlarida yori- 

tilgan.  G.K.Tulyaganova  «Tarbiyasi  qiyin»  o‘smirlarning  motivat­

sion ehtiyoj  doirasidagi qiziqishlarining psixologik xususiyatlarini 

tadqiq  etar  ekan,  uning  ta’kidlashicha,  tarbiyasi  «qiyin» 

0

‘smir­

lar qiziqish  sistemasi ko‘p jihatdan ularni  qurshagan  «muhit»  ye­

takchi  ehtiyojiga,  yosh  xususiyatiga,  muomala  doirasiga  bogliq- 

dir,  mo‘tadil  o‘smirlar  tarbiyasi  «qiyin»lardan  farqli  olaroq  o‘z 

qiziqishlarini boshqarish imkoniyatiga egadirlar. Yosh xususiyati­

ga  ko‘ra  qiziqishning  o‘zgaruvchanligi  kichik  maktab  yoshidan 

boshlanadi, ularda qiziqishning zaif ifodalanganligi oldingi taraq­

qiyot bosqichi  hosilasidir.  G.fC.Tulyaganovaning  fikricha,  6-sinf- 

dan boshlab  tarbiyasi  «og‘ir»  o‘smirlarda o‘quv jarayoniga nisba­

tan  qiziqish  va  motivatsiya  susayadi,  ammo  ayrim  tarbiyasi  og‘ir 

o‘smirlar o‘quv motivatsiyasi yuksakligi bilan ajralib  turadilar1.

Deviant  xulq-atvorli  o‘smirlarda  o‘z-o‘ziga  baho  berish- 

ning 

0

‘ziga  xos  xususiyatlari  masalalari  N.G.Kamilova  ishlari­

da  yoritilgan  bo‘lib,  ijtimoiy  maqbul  xulq-atvorni  ta’minlashda 

yordam  beradigan  o‘z-o‘ziga  baho  berishning  asosiy  xususiya­

ti  o‘ziga  bo‘lgan  emotsional-qadriyatli  munosabatni  belgilovchi, 

kongruentlik  va  o‘z-o‘zini  anglash  bilan  xarakterlanuvchi  kons- 

truktivlik ekani ta’kidlanadi.  Deviant xulq-atvorli o‘smirlarda esa 

destruktiv  o‘z-o‘ziga  baho  berish  xos  bolib,  bu  holat  ularning 

shaxslararo munosabatlar jarayonida o‘z o‘rnini topishiga to‘sqin- 

lik qiladi,  turli nizolarni vujudga keltiradi va shaxsdagi xulqiy bu- 

zilishlarga sabab boladi2.

0

‘smirlarda  integral  individuallik  va  uning  rivojlanishida  in­

dividual  uslubning  o‘rni  masalalariga  e’tiborini  qaratgan  E.I. 

Ganeyeva ta’lim-tarbiyaviy jarayonida o‘quvchilarda muomala in­

dividual uslubi shakllanishining o‘ziga xos xususiyatlarini izohlab