Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

2007.  -   155  b.

361

---

ning fikricha,  o‘smirning jinsiy identifikatsiyasida gender stereoti- 

plarning ham o‘rni bor, lekin bunday stereotip ustanovkalar ko‘proq 

o‘g‘il  bolalarga xos  bolib,  bu  otaning  sifatlari va  gender  munosa­

batlariga  bogliq;  qizlardagi  muskulinlikka  moyillik  va  androgin- 

likning  kuchli  namoyon  bolishi  esa ulardagi yangicha  fikrlash va 

onalarining  oilaviy munosabatlar  tizimidagi  faol  o‘rni  va jinslara- 

ro munosabatlarga  nisbatan liderlik ustanovkasidan kelib  chiqadi.

Xavotirlanishning  tafakkur  xususiyatlari  bilan  bogliqlik 

masalalari  R.I.Sunnatova  ishlarida  yoritib  berilgan1.  U  maktab­

gacha yoshdagi bolalar,  o‘quvchilar va kattalarda  masalalarni hal 

etishdagi fikrlash faoliyatining individual tipologik xususiyatlarini 

tadqiq  etgan  bolib,  uning  fikricha  o‘ziga  nisbatan  hissiy-qadri- 

yatli  munosabat,  ya’ni  kongruentlik  o‘z-o‘zini  baholash  darajasi, 

shaxsning intilishi,  mustaqil rivojlanishga ko‘maklashadigan kon- 

struktiv o‘z-o‘zini baholash,  o‘zini yoqtirmaslik,  ichki nokongru- 

entlik,  o‘z-o‘ziga  konformlilik  holatlari bilan  ifodalanadi  hamda 

o‘z-o‘zini  realizatsiyalashda  ichki  to‘siq  bolib  qoladi  va  musta­

qil rivojlanish deformatsiyasiga olib keladi, ya’ni shaxs rivojlanishi 

umumiy  yo‘nalishiga  destruktiv  ta’sir  etadi.  Muallif  himoyasiz- 

lik va keraksizlik hissi ko‘rinishida namoyon boluvchi bolalarda- 

gi yuqori  darajadagi  xavotirlilik destruktiv o‘z-o‘ziga baho  berish 

bilan bogliqdir,  deb ta’kidlaydi.  R.I.Sunnatova fikrlash faoliyati­

ning individual-tipologik xususiyatlarini olganib,  bu xususiyatlar 

qatoriga  mustaqil  yoki  mustaqil  emaslik,  o‘zini  o‘zi  baholashda 

konstruktivlik-destruktivlik, fikrlash faoliyatida qaror qabul qilish 

bo‘yicha  shaxslararo  ta’sir  olkazish  holatlarida  konfliktlik-kon- 

formlik kabilar kirishini ta’kidlagan.

E.G‘.G‘oziyev  tomonidan  shaxsda  mustaqil  ijodiy  fikrlashni 

rivojlantirish masalalari o‘rganilgan bolib,  muallifning fikricha, 

ijodiy  fikrlash  quyidagi  xususiyatlari  bilan  boshqa  fikr  yuritish 

jarayonlaridan muayyan darajada ajralib turadi:  mazmundorligi,