Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova


  L.S.Vigotskiyning  psixik  taraqqiyotni



Download 12,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet108/343
Sana31.12.2021
Hajmi12,64 Mb.
#270960
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   343
Bog'liq
Rivojlantirish psixologiyasi Pedagogik psixologiya Nishanova Z T

10.5.  L.S.Vigotskiyning  psixik  taraqqiyotni 

madaniy-tarixiy nazariyasi

L.S.Vigotskiy  tomonidan  e’tirof  etilgan  ong  rivojlanishi  ha­

qidagi  farazga  qaytib,  ta’kidlab  o'tamizki,  ko'pgina  tadqiqotchi- 

lar,  uning  katta  ijodiy  (imkoniyatlarini)  potensiyalarini  tan  olib 

bu ta’limotning ma’lum bir kamchiliklarini ko'rsatib  o'tganlar.

Bolaning  tafakkuri  rivojlanishi  uchun  kattalar  va  bolalarning 

aynan nutq muloqoti rolini alohida bir tik xarakter (bilish jarayon­

lari  ko'rib  chiqiladi)  daliliy ma’lumotlarga kam  asos.  Bu  farazlar- 

dagi  kamchiliklar  va  tarixiy  asoslangan  cheklovlarni  bartaraf eti- 

lishi  kelgusida madaniy-tarixiy paradigmalar  doirasida rus bolalar 

psixologiyasi rivojlanishida sodir bo'lgan.  1930-yillar oxirida Xarkov 

maktabi psixologlari A.N.Leontev,  A.V.Zaporojets,  Rl.Zinchenko, 

RYA.Galperin,  L.I.Bojovichlar umumlashtirishni  rivojlanishi  aso-

183



sida nutq,  muloqoti emas, balki subyektning bevosita amaliy faoli­

yati  yetishini  ko‘rsatganlar.  Insonning  psixik  rivojlanishida  faoli- 

yatning  ahamiyati  haqidagi  tezis  psixik  taraqqiyot  determinatsiya 

muammosini  yangicha  tahlil  qilishga  hamda  rivojlanishning  ikki 

omili talqin izoh chegarasini irsiy va muhit bartaraf etish imkonini 

berdi.  Rus  psixologlari  ishida,  ijimoiy-tarixiy  tajribani  o‘zlashtiri- 

shi  bolaning  faqat  faol  faoliyatidagina  sodir  bolishi  ko'rsatilgan. 

Faoliyat  tushunchasining  kiritilishi  rivojlanish  subyekti  faolligiga 

urg‘u beradi,  rivojlanish muammosini  subyektning o‘ziga qaratadi. 

L.F.Obuxova  xulosasiga  ko‘ra  rivojlanish jarayoni  bu  subyektning 

harakati bolib, predmetlardagi uning faoliyati tufayli amalga osha- 

di,  irsiylik va  muloqot  omillari esa shaxsning  individual  betakror- 

ligiga bogliq bolgan, zarur shart-sharoitlar hisoblanadi.  Bu yerdan 

rivojlanishni  harakatlantiruvchi  kuchlar  kategoriyasi  tushunchasi 

yangicha  izoh  talqin  oldi,  uning  asosida bolaning  faoliyati,  faoli- 

yatni amalga oshirishda atrof-muhit olam bilan o‘zaro aloqa, faoli­

yat ichidagi qarama-qarshilikni tushuna boshlaganlar D.B.Elkonin 

rivojlanishning asosiy prinsipial yolini ushbu yosh davriga muvofiq 

tarzda  bolalar  faoliyatini  tashkillashtirishni  e’tirof etib,  o‘rgatish- 

ning,  o‘qitishning  yetakchi  roli  haqidagi  g‘oyani  chuqurlashtirdi. 

Psixik  rivojlanishning  muhim  sharti  bolaning  kattalar  bilan  mu­

loqoti  hisoblanadi.  Kattalar  va  bolalar  muloqotini  rivojlantirish 

muammosi  M.I.Lisina  va  uning  hamkasblari  diqqat  markazida 

bolgan.  Bola  hayotining  birinchi  yetti  yilligi  davomida  bu  jara- 

yonlardagi  bir  qancha  bosqichlar,  shuningdek,  ularning  shakllan- 

ganlik mezonlari hamda u yoki bu muloqot bosqichi bilan bevosi­

ta  bogliq bolgan  intellekt  va  shaxs  tuzilishidagi  yangi  tuzilmalar 

ajratilgan  edi.  Tadqiqot  natijalari  har bir  yosh  bosqichida  kattalar 

bilan muloqot  o‘zining maxsus funksiyasini bajarishi haqida  dalo- 

lat  bermoqda.  Kattalar  bilan  bolgan  muloqotda  boshqa  odamlar 

bilan  va  ularga  nisbatan  emotsional  munosabatga  ehtiyoj  shaklla­

nadi,  psixik jarayonlar  rivojlanadi,  vositali  xarakterdagi  predmet- 

li harakatlarni egallash sodir boladi.  Kattalar va bolalarning  o‘za- 

ro aloqa shakllari  shakllanish yolini bosib oladi.




Download 12,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   343




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish