Z. T. Karabayeva

 
8.5.  Kimyoviy  moddalarning  saratonga  aloqasini  tekshirish 
 
Saraton  rivojlanishi  davrida  sodir  bo‘ladigan  murakkab  jarayonlar  ketma-
ketligi  sababli,  hayvonlarda  kanserogen  kuchini  aniqlash  uchun  olib  boriladigan 
tekshiruvklar  juda  qimmat  hisoblanadi  va  uzoq  vaqtni  talab  qiladi,  chunki  ular  
hayvonlarning    me’yordagi    butun    umri  davomida    kimyoviy    moddalar    ta’siri 
ostida    bo‘lishini  kuzatadi.  Toksikologlar  yillar  davomida  saraton  chaqiruvchi 

---

 
 
206 
 
soxta    kimyoviy    moddalarni    aniqlaydigan  alternativ    yondashuvlarni  ishlab 
chiqish  ustida  ko‘p  mehnat  qilishdi.  Eng  samarali  ishlar,  model  hujayralarda 
mutatsiyaga sabab bo‘ladigan kimyoviy moddalarni aniqlashga qaratiladi. 
1.  Probirkadagi  testlar.  Saratonning shakllanishi murakkab va ko‘p  bos-
qichli  jarayon  bo‘lganligi  sababli,  bu  jarayonni  to‘laligicha  probirkada  amalga 
oshirishning deyarli ilojisi yo‘q. Probirkada hujayra transfortatsiyasi analizi testlari 
tabiiy  sharoitga  yaqinlashtirib  o‘tkazilib,  yumshoq  agarda  mustaqil  hujayralar 
o‘sishiga sabab bo‘ladigan  ksenobiotiklar xususiyatlari aniqlanadi (8.7-a rasm).