Z. T. Karabayeva

 
6.5.  Buyrak  tuzilishi 
 
Katta  odamning  buyragi  bir  kunda  180  litr  qonni  tozalashi,  kompyuter 
sichqonchasi hajmida  bo‘lgan bu  ikkita  jajjigina  a’zo  uchun ajoyib jasoratning 
o‘zidir. Har bir buyrak toza membrana qopchasi-kapsula bilan o‘ralgan bo‘lib, bu 
ularni  turli  infeksiya  va  jarohatlardan  asraydi.  Ko‘ndalang  kesilgan  buyrakni 
ko‘zdan kechirilganda, har biri tashqi buyrak postlog‘i  va  ichki buyrak miyasidan 
tashkil  topganini  ko‘ramiz.  Har  bir  buyrak  aortadan  boshlangan  yakka  buyrak 
arteriyasidan  kelgan  qon  bilan  ho‘llanadi,  so‘ng  qon  buyrak  vena  tomiri  orqali 
a’zoni  tark  etadi  hamda  pastki  vena  orqali  chiqib  ketadi.  Har  bir  buyrakdan 

---

 
 
152 
 
ajralgan siydik siydik nayi orqali pufakka tushadi.  
Buyrak  nefroni.  Buyrakning asosiy funksional qismi nefron bo‘lib, bu uzun 
naysimon  qurilma  qonni  tozalaydi  va  tana  chiqindilarini  maydalaydi  (3-bobdagi 
3.11 rasmga qarang).  Har bir buyrak millionlab nefronlardan tashkil topgan va bu 
nefronlar  kalava  qurilmasining    joylashishiga    qarab  bir  necha  guruhlarga 
bo‘lingan.  Shunday  qilib,  xilma-xillik  buyrak  nefronidagi  turli  guruhlarning 
tarqalishida  va  epitelial  hujayralari  morfologiyasida  yaqqol  ko‘rinadi.  Buyrak 
faoliyati  natijasida  alohida  nefrotoksikantlarning  zarari  bu  a’zoga  o‘z  salbiy 
ta’sirini o‘tkazmay qolmaydi. Kimyoviy moddalarning buyrakning ba’zi joylarida 
to‘planishga  moyilligi    keyinchalik    buyrak    nefrotoksik  zaharlanishiga    olib  
keladi.